EÜAŞ’ta gözler Mart ayına çevrildi

Enerji sektörünün nabzını yoklayan 12.Türkiye Enerji Zirvesi’nde EÜAŞ Genel Müdür Yardımcısı Feti Erbaş EÜAŞ Özel Sunumu’nu gerçekleştirdi.

Biz EÜAŞ olarak dört ana başlıkta arz güvenliğine katkı sunuyoruz: Türkiye’nin enerjisini üretiyoruz, elektrik ticareti yapıyoruz ve yerli üretimde de sektöre öncülük ediyoruz. Bu son başlık önemli çünkü son yıllarda bu konuda önemli çalışmalar gerçekleştirdik.

Bildiğiniz gibi ülke sathının her yerinde, her coğrafyasında santraller devlet tarafından yapılmış, milletimiz tarafından işletmesi bizlere emanet edilmiş. Bu santralleri layıkıyla işletmeye çalışıyoruz. Hidroelektrik santrallerimiz son derece yaygın, hem doğal gaz santrallerimizi hem de kömür santrallerimizi işletiyoruz. EÜAŞ kendi üretimindeki santralleri işletiyor. Bununla beraber mevcut sözleşme dediğimiz hem uluslararası sözleşmelerle gelen hem yap işlet devret kanunuyla gelen sözleşmeleri hem de işletme hakkı imtiyaz sözleşmeleriyle gelen sözleşmeleri icra ediyoruz. EPİAŞ nezdinde de bizim tabii ki faaliyetlerimiz var. Bununla beraber de yine ithalat, mübadele çalışmalarını yapıyoruz. Bu ürettiğimiz enerjiyi nerelerde kullanıyoruz? Elektrik dağıtım şirketlerinde, mevcut sözleşmeler kapsamındaki müşterilerimize, ETBK bağlı kuruluşlara, kanun gereği bir istisna satışımız söz konusu cüzi miktarda, yine EPİAŞ üzerinden satışlarımız var, bir de dönem dönem ihracat çalışmalarımız olacak.

SİSTEM KISITLARI AÇISINDAN ÖNEMLİ LOKASYONLARDA DEĞERLİ SANTRALLER İŞLETİYORUZ

Ülkemizle EÜAŞ’ı üretim portföyü olarak kıyaslamak gerekirse Türkiye HES kapasitesi olarak 31 bin 500 MW’lik bir kapasiteye sahip. EÜAŞ bu kapasitenin yüzde 40’ından fazlasına sahip. Ülke genelindeki doğal gaz santralleri 25 bin 400 MW kapasiteye sahip. Bizim kapasitemiz 4 bin 910 MW ama bu kapasitemizin neredeyse tamamına yakını batı illerinde, İstanbul’da ve Trakya bölgesinde bulunuyor. Sistem kısıtları açısından da çok önemli lokasyonlarda çok değerli santralleri işletiyoruz. Kömür konusunda ise kapasitemiz 21 bin 800 MW ama bunların önemli bir kısmı zaten kamudan özelleştirme yoluyla özel sektöre geçen santraller. Özel sektörün burada yatırımları bu yönüyle kıymetli. Bizim şu anda uhdemizde bulunan da 4 tane santralimiz var, Toplam gücü 2 bin 400 MW. Yenilenebilir enerjide Türkiye’nin ilk rüzgâr santralleri, Alaçatı ve Bozcaada RES santralleri. Bunlar yap işlet devret kanunuyla yapılmış santrallerdi. Bunlar bizim uhdemiz kapsamında gerçekleşti, bunları işletiyoruz. Tabii teknolojik olarak eskiler, bunları yenileme yönünde de Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının Sanayi İşbirliği Programı (SİP) kapsamında proje geliştiriyoruz. Buradaki türbinlerimizi yerli, milli türbinlerle değiştireceğiz. Bunun tasarım çalışmalarını ASELSAN tamamladı.

SU AKAR TÜRK BAKAR SÖZÜ GEÇMİŞTE KALDI ŞİMDİ SU AKIYOR, TÜRK ELEKTRİK ÜRETİYOR

Toplam kurulu gücün yüzde 21’ini oluşturuyoruz. Toplam üretimin yüzde 15’ini üretiyoruz.  Ülkedeki ticaretin de yüzde 20’sini biz yapıyoruz. Üretmeden de faaliyette bulunduğumuz bir ticaret kısmımız da var. Bu 21 bin 169 MW’lik kurulu gücümüzün kaynak bazlı dağılımı da mevcut. Yusufeli Barajı’nı da 550 MW seviyesine gelince bu dağılıma eklemiş olacağız. Geçen sene Ilısu barajı gelmişti. Su akar, Türk bakar sözü geçmişte kaldı. Şimdi su akıyor, Türk elektrik üretiyor. Gayet güzel  ve olması gereken projeler.

Sistemin stabilizesi için en önemli kaynak olan depolamayı ve yenilenebilir dönüşümü konuşuyoruz. Nasıl sistemi ayakta tutacağız, baz yükü nasıl sağlayacağız? Burada baz yükü en güzel sağlayacağımız santraller rezervuarlı hidroelektrik santraller. Bu konuda da ülkemiz oldukça zengin kaynaklara sahip, sahiplik oranı da gittikçe artıyor. Önemli bir hidroelektrik kapasitemizi kullandık; az bir kısım kaldı ama toplamda ulaştığımız nokta bu yeşil dönüşüm dediğimiz projeksiyona son derece katkı verir büyüklükte. Bu yönüyle de hidroelektrik santraller ayrıca önem taşımakta. Hidrolik, doğal gaz, kömür, rüzgâr santrallerine baktığınızda 2022 Ekim sonu itibariyle hidrolikten 23 bin 455 GWh enerji üretmişiz. Ülkemizin toplam üretimine baktığımız zaman çok kıymetli bir üretim, çok düşük maliyetli üretim. Bunları, Bakanlığımızın politikaları kapsamında nihai tüketici tarifelerinin regülasyonunda kullanıyoruz. Yoksa buradan düşük maliyetli alalım şimdiki PTF’lerle piyasaya sunalım, çok yüksek rakamlar kazanalım diye bir davranış şeklimiz yok. Kanunun zaten bize verdiği görevler belirli.

MART AYINDA HEM YERLİ JENERATÖR HEM YERLİ TÜRBİNLE İLGİLİ BİR ULUSAL PROGRAM AÇIKLAYACAĞIZ

Bin 330 MW elektrik üreten Keban Barajı’nın şu anda 6 ünitesi yerli jeneratörle çalışıyor. Yüzde 100 EÜAŞ’ın mühendisleriyle yapılan, tasarımıyla olan yerli jeneratör kullanılıyor. Belki bu çok bilinmiyor ama bunu ulusal bir projeksiyon haline getireceğiz. Önümüzdeki Mart ayında hem yerli jeneratör hem yerli türbinle ilgili bir ulusal program da açıklayacağız. Aslında başardığımız bir programı kamuoyuyla paylaşmış olacağız. Nerede yapıyoruz? Sarıyer Hasan Polatkan HES, Cumhuriyet tarihinin kendi gücüne göre en eski santrallerinden bir tanesi. Bunun Mart ayında yerli türbin testleri tamamlandı; yerli türbinin üretimi de gerçekleşti. Şöyle düşünelim, türbini yapmışsınız; yerli jeneratörü inşa etmişsiniz; yerli otomasyon sistemlerini de tamamlamışsınız. Bunların hepsi yerli üretim. Dolayısıyla bir hidrolik santralin en önemli komponentlerini yerli olarak, milli olarak yapmışsınız, kendi imkanlarınızla yapmışsınız ve bunu devreye alıp çalıştırıyorsunuz. Biz bunu daha önce Hirfanlı Barajı’nda başarmışız. Bu millet, zorda kalınca her şeyi başarıyor biliyorsunuz. Hirfanlı Barajı’nın yapımında şöyle bir aksaklık ortaya çıkıyor: Kıbrıs ambargosu sebebiyle ünitelerden bazıları teslim edilemiyor. O zamanki mühendisler biz yaparız diyorlar ve gerçekten de o üniteler şu anda devrede. 1974’lerin teknolojisiyle yapılan yerli üniteler de var. 50 yıllık bir süreçte biz bu dönüşümü yapmamışız, yapamamışız ya da yeteri kadar ilgilenememişiz ancak EÜAŞ olarak bu konuda önderlik etmeyi kendimize bir vazife olarak belirledik. Gerçekten yerli jeneratör şu anda Keban’da gayet güzel çalışıyor. İlk jeneratör devreye gireli 1,5 sene oldu. Hiçbir sorun olmadan çalışıyor ve bu 1,5 senelik dönem içerisinde biz altıncı üniteye kadar geldik. Yerli türbinin tasarım testleri yapılıyor. Tasarım testleri bittikten sonra da inşallah imalat aşamasına geçecek. O da bizim için ayrı bir övünç meselesi olacak.

OTOMASYON SİSTEMLERİNDE DÜNYA DEVLERİNE KAFA TUTUYORUZ

EOS projesi de bizim bir diğer değerli projemiz. Gerçekten bunu bilmeyenler çoktur. Biz şu anda 29 tane santralimizde EOS kullanmak üzere montaj çalışmalarına başladık. Bu 29 santralden 5 tanesi bitti. Berke Santralimiz yaklaşık 3,5 aydır EÜAŞ Otomasyon Sistemleri üzerinden kontrol edilerek üretimlerini gerçekleştiriyor. Bunun ilk uygulamasını Antalya’daki santralimizi de Kepez’de yapmıştık. Tabii küçük ama güçlü bir santral. Fazla riske girmek istemiyorduk ama testler sonucunda gördük ki gayet başarılı, gayet güzel, gayet olması gerektiği gibi çalışan bir elektromekanik sistemi ülkemize kazandırmışız. EÜAŞ olarak bunun satışına da başladık. Bunu da birçoğunuz bilmiyorsunuzdur. Eğer santrallerindeki otomasyon sistemlerini yenilemek isteyen paydaşlarımız var ise EÜAŞ bu aydan itibaren otomasyon sistemlerini satışa çıkardı. Dünya devlerine kafa tutuyoruz. Tabii zor ve rekabeti yoğun bir pazar ama katma değeri de yüksek bir pazar. Biz kendi yaptıklarımızı size göstererek neyi yaptığımızı ispatlayabiliyoruz. Çünkü 500 megavatlık bir Berke Santrali’ni 3,5 aydır işletiyoruz. Hiçbir sorun yok, gayet de sağlıklı bir şekilde ilerliyor. Paydaşlarımıza da bizim ürünlerimize ilgi göstermesini istirham ediyoruz. Yazılımı da yerli, siber güvenlik açısından da son derece iyi bir koruma sağlıyor. Çünkü ‘Open Code’ bir yazılım değil, başkalarının elinde olan bir yazılım değil. Bizim kendi ve milli yazılımımız. Dolayısıyla EOS, bu yönüyle de bizi çok mutlu eden bir projeksiyonumuz. EOS uyguladığımız santraller: Kılıçkaya, Berke, Sır, Gökçekaya, Hirfanlı ve Seyhan. Bunların bir kısmında montaj aşamaları devam ediyor. Yakın zamanda gördüklerinizin tamamı EOS’la işletilmiş olacak. EÜAŞ olarak ülkemizin kaynaklarını en verimli şekilde kullanıyoruz, kullanmaya da devam edeceğiz.