VEP ile gelecekte fiyat öngörülebilirliği ve finansman imkânları

VEP’te ileriye dönük oluşacak referans fiyatlarla şimdiden belli olacak fiyatlar üzerinden alım/satım yapılacaktır. Böylece ikili taraflarda öngörülebilirlik artarken, yatırımcılar için çok daha rahat finansman bulma imkânı doğacaktır. Yatırımcı finansman desteği bulduğu için sürdürülebilir yatırım imkânı bulacak ve ülkemizin arz güvenliğine de ciddi katkıda bulunulacaktır.

Haziran ayında elektrik piyasalarına bakıldığında, sektör için çok önemli adımlar atıldığını görmekteyiz. Bunlar öncelikle YEK-G ve VEP. Geçtiğimiz temmuz ayında YEK-G ile ilgili ayrıntılı yazımı yazmıştım. YEK-G ile markalar, pazarlama ve iletişim faaliyetlerinde yenilenebilir enerjiye verdikleri destek ile rakiplerine kıyasla önemli bir rekabet avantajı elde edeceklerdir. Özellikle YEK-G piyasasında yenilenebilir enerji kaynakları;  hidrolik, güneş, rüzgâr, jeotermal ve biyokütle bazlı açılacak kontratlarla ticaret yapabileceklerdir. Kamu kurumlarından özel sektöre ve bireysel tüketicilere kadar YEK-G ile yeşil gelecek hedefinde verimli çözümlere ulaşacak ve iklim değişikliği ile mücadeledeki pozisyonu güçlü stratejiler ile netlik kazanacaktır. İlki YEK-G idi, ikincisi ise VEP yani Vadeli Elektrik Piyasası’dır. Peki, Vadeli Elektrik Piyasası sektöre neler getirecek veya sektör neler bekliyor? Aslında, sorunun içinde cevabı bulabileceğiz. Elektrik üreticileri ve elektriğe ihtiyacı olan tüketiciler için önünü görebilme yani nakit akışı ve riskleri yönetebilme şansı sunmaktadır. Özellikle üreticiler, önümüzdeki yıllarda elektriği hangi fiyattan piyasaya satacağını bilmek ister ve tüketiciler de ilerleyen dönemde hangi fiyattan alacağını bilmek ister. 

VEP ile şirketler arasında yapılacak olan ikili anlaşmalarla birlikte EPİAŞ’ın da işin içinde olması ile kontrat iptalleri ve ödemelerdeki riskler azaltıyor, hatta ortadan kalkıyor. Aslında VEP ile işlem hacminin artması için bazı şartlar mevcuttur. Bunlar öngörülebilirliktir. Aslında piyasa oyuncuları; üreticiler, iletişimciler ve dağıtıcılar maliyetlerini yaklaşık olarak öngörebilir olmalıdır. Üretici tarafında bu olurken; oyunun en önemli tarafı tüketicilerde ise neler gerekli olduğuna baktığımızda; tarifeleri bilmeleri gerekmektedir. Öngörülebilirden anladığımız ise maliyet bazlı olması, değişikliklerin ve piyasa dinamiklerinin yansıtıcılığını öngörmektir. Sonrasında, maliyet bazlı üretim yapmak ve tüm olası riskleri hesaplamak iki tarafın sorumluluğudur.

Aslında, VEP ile fiziksel talimat yükümlülüğünü doğuran ileri tarihli işlemlerle daha şeffaf, istikrarlı, öngörülebilir ve rekabetçi bir ortamda ikili anlaşmalarla elektriğin alım ve sarım imkânı sağlanmaktadır. Asıl amaç ise şeffaflık ile üretici ve tüketiciyi fiyat riskinden korumak olacaktır. Yatırımcılar geleceğe yönelik fiyat beklentilerini görebilme imkânına sahip olabileceklerdir. VEP’te ileriye dönük oluşacak referans fiyatlarla şimdiden belli olacak fiyatlar üzerinden alım/satım yapılacaktır. Böylece ikili taraflarda öngörülebilirlik artarken, yatırımcılar için çok daha rahat finansman bulma imkânı doğacaktır. Yatırımcı finansman desteği bulduğu için sürdürülebilir yatırım imkânı bulacak ve ülkemizin arz güvenliğine de ciddi katkıda bulunulacaktır.

VEP ile piyasa oyuncuları, gelecekte yapmayı planladığı ticaret hacmini bizzat kendisi belirleme imkânı bulacaktır. Bu çerçevede OSB’ler, sanayiciler, alışveriş merkezleri gibi yüksek tüketimli işletmeciler, gelecek yıllarda kullanacağı elektriği bugünden satın alarak fiyat değişimlerinden kendini koruyabilecektir. Üreticiler elektriği önceden satarak finansman desteği bulacak ve ileriye dönük öngörülebilirlik de artmış olacaktır. Tüm yapılan ticarete ilişkin fiziksel teslimat ve ödemeleri garanti altına alacaktır. Böylece piyasa oyuncuları, karşı taraf riskinden korunacaktır.

Piyasa katılımcıları ileriye dönük yapılacak işlemlerle;

1. Maliyetlerini öngörebilme,

2. Maliyetlerini sabitleme,

3. Fiyat dalgalanmalarından korunma,

4. Piyasalar arasında arbitraj,

5. İleriye dönük referans fiyatları,

6. Güvenilirlik ve şeffaflık,

7. Finansman bulabilme,

8. Yatırımları zamanında tamamlama,

9. Ülkelerin arz güvenliği,

10. İstihdama katkı…

1 Haziran 2021’de vadeli elektrik piyasası işleme açıldı ve ilk eşleşme 1 Haziran 2021’de, Ekim 2021 baz kontratı için megavatsaat başı 405 liradan 1 lot olarak gerçekleşti. Artık VEP ile fiziksel teslimat yükümlülüğü doğuran ileri tarihli işlemlerle daha şeffaf, istikrarlı ve rekabetçi bir ortamda elektriğin alım ve satım imkânı olacaktır. Piyasa daha şeffaf hale gelerek referans fiyat ile fiyat riskinden korunmuş ve geleceğe dönük fiyat beklentileri de görülmüş olacaktır. Gelecekte vadeli doğal gaz piyasasının (VGP) da devreye alınması ile Türkiye’nin enerji ticaret merkezi olmasının önü de açılacaktır.