AB gaz piyasasında talep yönlü ayarlamalar

İlk kez, AB’nin 2023 boyunca doluluk seviyelerini zorunlu kıldığı Avrupa gaz depolaması, önümüzdeki yaz büyük ölçüde Rus boru hattı gazı olmadan doldurulmak zorunda kalacak. AB Üye Devletleri, 1 Kasım 2023’e kadar gaz depolama tesislerini kapasitelerinin yüzde 90’ına kadar doldurması gerekiyor. Gaz depolama, 24 Nisan 2023’te yüzde 57 seviyesindeydi. Enerjide daha fazla ithalat bağımlılığına yönelik temel bir eğilim vardı. Artan fiyatlar ve AB’nin daha fazla ithalat bağımlısı üye devleti içerecek şekilde genişlemesi bunu daha da kötüleştirdi ve Rusya’yı garantörden ziyade bir (enerji) güvenlik tehdidi olarak algılayan aktörlerin sayısını artırdı. Rus doğal gazının arzına ilişkin belirsizlik, Avrupa’da son derece yüksek ve dalgalı gaz ve elektrik fiyatlarına neden oluyor. Avrupa Birliği ülkeleri, makul fiyatlarla yeterli miktarda doğal gaz ithal etmek için mücadele edebilir. Yaz boyunca, zorunluluklar, depolama alanlarını yeterince koordineli bir şekilde doldurmak ve artık Rusya’dan gelmeyebilecek önemli bir gazın yerini alacak yeterli ithalat hacimlerini organize etmektir. Zor kış aylarındaki aksamaların potansiyel olarak ciddi siyasi yansımaları olan AB gaz piyasasında bir bozulmaya yol açmamasını sağlamak için koordinasyon şarttır.

Çeşitlendirilmemiş ve artan enerji ithalat bağımlılığıyla ilgili sorunlara bir çözüm olarak AB’nin sürekli politika önerileri akışı, gündem belirleme sürecinde kilit bir unsur olduğunu gösterdi. Konuyu sorunsallaştırarak ve enerji güvenliği ve enerji politikasının AB içinde nasıl algılanıp yorumlandığını etkileyerek bir politika tekeli yaratmada, politika ve mevzuatın nasıl geliştiği konusunda bir dereceye kadar başarılı olunuldu. AB, enerji politikasını başarılı bir şekilde uluslarüstü yönetişim gerektiren, çözümler öneren ve bunların uygulanmasında, düzenlenmesinde ve yönetişiminde kurum için bir rol belirleyen bir sorun olarak çerçeveledi. AB genelinde bireysel ekonomik, teknik ve politik gaz piyasalarının incelikleri dikkate alındığında tablo daha da karmaşık hale gelmekte. Rusya’nın Ukrayna’yı tehdidi yoğunlaşırken, hem Avrupa Komisyonu hem de ABD, Rusya’nın AB’ye gaz arzının daha fazla azaltılması veya en kötü senaryoda tamamen durdurulması durumunda acil durum planlarına bakıyor fakat en verimli çözümün, Rus gazını başka bir ülkeden ithal edilen gazla değiştirmek yerine, gaza olan bağımlılığı azaltmak için talep yönlü ayarlamalar gerektirdiği görülüyor. Avrupa, enerji kaynakları esas olarak Rusya’ya bağlı olduğu sürece enerji güvenliklerinin tehdit altında kalacağının farkına varmasıyla bu aşırı bağımlılıktan kurtulmak için yeni araçlar aramaya kendilerini motive ettiler. AB’nin güvenilir ortaklara uluslararası erişimini ve mevcut altyapının verimli kullanımını artırmak için talebi bir araya getirmeyi amaçladılar ve  AB liderleri bu planı destekledi. Avrupa’nın toplu olarak Rusya’nın fosil yakıt ithalatına olan bağımlılığını sona erdirmeye karar vermesinin ardından AB gaz arzının çeşitlendirilmesi üzerinde çalışmak üzere oluşturulan AB Enerji Platformu olan AggregateEU çalışmalarının bir ayağı oluşturuldu.

AB Enerji Platformu ayrıca, gaz arzını artırmak için siyasi taahhütlerin ve düzenleyici koşulların müzakere edilmesi de dahil olmak üzere, dış enerji tedarikçilerine uluslararası erişim sağlıyor. Darboğazları önlemek ve tüm Üye Devletlere sorunsuz gaz teslimatı sağlamak için LNG ithalat kapasitesinin optimizasyonu da dahil olmak üzere AB gaz altyapısının verimli kullanımının koordinasyonundan da sorumlu. Bu, talep toplamanın tüm AB ülkelerinden ve Enerji Topluluğu sözleşme taraflarından (Arnavutluk, Bosna-Hersek, Gürcistan, Kosova, Moldova, Karadağ, Kuzey Makedonya Cumhuriyeti, Sırbistan, Ukrayna) hem gaz tüketen hem de gaz ticaret şirketlerine açık olduğu anlamına geliyor. Şirketlerin ihalelere katılabilmeleri için önce hizmet sağlayıcı PRISMA’ya kaydolmaları ve AggregateEU mekanizmasına abone olmaları gerekiyor. Rus şirketleri hariç olmak üzere hem AB hem de AB dışı şirketler tedarikçi olarak katılabilir. AB Üye Devletleri, yerel şirketlerin, gaz depolama yönetmeliğinde belirtildiği gibi, her Üye Devletin gaz depolama dolum yükümlülüklerinin yüzde 15’ine eşdeğer bir talepte bulunmasını sağlamalı. Ancak şirketlerin gaz satın almaları tamamen gönüllülük esasına göre devam edecek. Her şirket, AggregateEU’daki herhangi bir tek ihaleye satıcı veya alıcı olarak katılabilir, ancak her ikisine birden katılamıyor. Yakın zamanda ilk doğal gaz talebinin bildirilmesi ortak alım için şirketlerin ilk kez gaz taleplerini AB düzeyinde bir toplama mekanizması aracılığıyla sunabilmeleri nedeniyle, ortak gaz satın alma sürecinde önemli bir adımı işaret ediyor. Bu, önümüzdeki kışa ortaklaşa hazırlanmak ve depo doldurma sezonunu en iyi şekilde değerlendirmek için bir araçtır. İhaleler, rekabetçi tedarik tekliflerini çekmek için AggregateEU mekanizması tarafından düzenlenecek. Bundan sonra, AB şirketleri tedarikçilerle eşleştirilecek ve tedarik sözleşmelerinin şartlarını müzakere edebilecek. İhaleler, 2023’ün sonuna kadar yaklaşık iki ayda bir olmak üzere düzenli olarak yapılacak ve şirketlere her seferinde önümüzdeki 12 ay boyunca gaz sözleşmesi yapma olanağı tanıyacak. Bu, AB’nin yıllık gaz depolama hedeflerinin yüzde 15’ini ortaklaşa satın alma hedefine ulaşmasına yardımcı olacak ve bir sonraki kış sezonu öncesinde zamanında bir depolama yeniden doldurma sürecini destekleyecektir. AB Komisyonu, sözleşme müzakerelerine ve gaz alımına aktif olarak gaz alımına girmeyecek ve herhangi bir gaza sahip olmayacak. Herhangi bir gaz sözleşmesi mekanizmanın dışında gerçekleşip ve tedarik sözleşmeleri Komisyon veya Prisma tarafından değil, ilgili şirketler tarafından imzalanıyor. Komisyonun önemli rolü, AggregateEU mekanizmasını oluşturarak hizmet sağlayıcı PRISMA ile birleştirme ve ihale sürecini tasarlamak ve katılımlarını teşvik etmek için Üye Devletler ve şirketlerle ilişki kurmaktır.

AggregateEU, gelişmiş şeffaflık ve işbirliği ile mevcut pazar yerleri veya uygulamalarına ek olarak gaz tedarik etmek için yeni bir fırsat sunuyor. AggregateEU’ya firmaların alıcı ve satıcı olarak katılımı ücretsiz olacak ve  yeni tedarikçilere erişim sağlayarak ve AB’nin toplu pazar ağırlığından yararlanarak daha düşük fiyatlarla istikrarlı gaz arzı sağlamak, küçük kuruluşlar veya karayla çevrili ülkelerdeki kuruluşlar için özellikle değerli olduğu görülüyor. Taleplerinin büyüklüğü veya LNG sözleşmesi yapma konusundaki deneyim eksiklikleri göz önüne alındığında, talep birleştirmesinden faydalanabilirler. Özellikle, bu erişim, gaz arzının müzakere edilmesi ve taşınması konusunda destek sağlayacak olan merkezi alıcıların veya acentelerin yardımıyla sağlanabilir. Tedarik sözleşmelerini ve teslimat şartlarını müzakere etmek alıcılar ve satıcılar için olacak. Müzakereler, AggregateEU mekanizmasının dışında gerçekleştirilecek ve hizmet sağlayıcının yetki alanı dışında olacak. AggregateEU yalnızca talebi bir araya getirmek, ihale yapmak ve talebi arz ile eşleştirmek için bir mekanizma olarak hizmet edecek.

Ortaklaşa gaz elde etmekle ilgilenen şirketler arasındaki işbirliğini kolaylaştırmak için Komisyon, Merkezi Alıcı ve adı Acente olarak adlandırılan iki tür işbirliği modeli öneriyor. Merkezi Alıcı, ikili bir sözleşmeye dayalı olarak diğer şirketler adına gaz satın almayı kabul eden bir şirket olup belirli bir hacim talep eden bireysel bir şirketin LNG için 300.000 MWh ve boru gazı için 5.000 MWh minimum eşiğine ulaşmaması ve satın alma sözleşmelerinin müzakere edilmesi ve sonuçlandırılması konusunda gerekli kredibilite ve uzmanlığa sahip olmaması durumunda, işbirliği yapmayı seçebilir veya bir merkezi Alıcı aracılığıyla ortak bir talep teklifi verebilecek. Bir Acente, belirli bir hacimde gaz satın almak için bir tedarikçiyle doğrudan pazarlık yapmış olan şirketlere tamamlayıcı hizmetler sağlayabilir. Örneğin,  Bir Acente, bir LNG terminalinde bir teslimat yeri rezervasyonu, bir gemiden bir tüketim noktasına taşıma veya bunu yapma yetkisine veya lisansına sahip olmayan şirketlere dengeleme hizmetleri gibi hizmetler sağlayabilir. Bu durumda, AggregateEU mekanizmasının desteğiyle tedarik sözleşmeleri akdeden şirketler, gazın ihtiyaç duyulan yere teslim edilmesi için bu hizmetleri sağlamak üzere başka bir şirkete, muhtemelen bir orta akım operatörüne emanet etmek isteyebilir. Platform, katılımcı ülkelerdeki enerji şirketlerinin sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ve boru gazı için gelecek yıl için talep beklentilerini, bu talebi karşılamak için aylık olarak düzenlenen ihale turlarıyla sunmalarına olanak tanıyarak bloğun uluslararası tedarikçilerle satın alma gücünü artırmayı hedefliyor. Kısmen Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi ve akabinde AB’ye gaz sevkiyatını kesme kararının yol açtığı enerji kriziyle mücadele etmek için bir dizi acil önlemin bir parçası olarak üye ülkeler tarafından üzerinde anlaşmaya varılmış görünüyor.

Son olarak ve en önemlisi, teknik olarak mümkün olan, politik olarak mümkün olmayabilir. AB’nin herhangi bir yerindeki gaz arz kesintilerini geciktirmek veya önlemek için Avrupa’daki depoların tükenmesini senkronize etmek teknik olarak mümkün olsa bile, arzı daha iyi olan ülkelerin kıt gaz kaynaklarını daha kötü durumdaki ülkelerle paylaşmak istememe riski vardır. Bu risk, herhangi bir eksikliğin uzunluğunu ve ciddiyetini tahmin edememeyle artarken, en kötü durum senaryolarında, altyapı kısıtlamaları hacimlerin şimdiden sınır ötesi öngörülebilir hareketlerini gerektirecektir.