YEKDEM’de yeni fiyatlar ve yeni dönem yatırımları nasıl etkileyecek?

Yenilenebilir enerji yatırımcılarının uzun süredir merakla beklediği yeni YEKDEM modeli kapsamında uygulanacak fiyatlar ve eskalasyon formülüne ilişkin karar 30 Ocak tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Green Power 1 Temmuz 2021 tarihinden uygulanmaya başlayacak ve 01.07.2021 ve 31.12.2025 tarihleri arasında işletmeye girecek yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri için uygulanacak yeni YEKDEM modeli kapsamında belirlenen fiyatlar ve eskalasyon formülünü analiz etti.

Yeni YEKDEM fiyatları sonrası sektördeki yatırımcılar, açıklanan rakamlardan memnun olmadıklarını ve önümüzdeki dönemde yeni yatırımların finansmanında yaşanacak zorluklar nedeniyle yatırımlarda düşüş yaşanacağını belirtiyor. Kamu tarafı ise son yıllarda dünyada düşen yenilenebilir enerji yatırım maliyetlerini de dikkate alarak hazırladığı yeni modeldeki fiyat ve parametrelerin yatırım yapılabilir seviyelerde olduğunu ve yatırımcıların kısa sürede bu modele uyum sağlayacaklarının beklendiğini ifade ediyor. 

1 Temmuz 2021 Tarihinden 31 Aralık 2025 Tarihine Kadar İşletmeye Girecek YEK Belgeli Yenilenebilir Enerji Kaynaklarına Dayalı Elektrik Üretim Tesisleri İçin Uygulanacak Fiyatlar ve Süreler ile Fiyatların Güncellenmesine İlişkin Ekli Kararın Yürürlüğe Konulmasına Dair 29 Ocak 2021 tarihli ve 3453 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı 30 Ocak’ta Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. 

2011 sonrası Türkiye’de yenilenebilir enerji yatırımlarının ve elektrik üretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının hızlı bir artış göstermesinde önemli rol oynayan Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (YEKDEM) 31 Aralık 2020 tarihi itibariyle sona ermesine rağmen Covid-19 pandemisi nedeniyle yaşanan gecikme ve sorunlardan ötürü “mücbir sebep” kaynaklı olarak 18 Eylül 2020 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan Cumhurbaşkanı kararı ile 1 Ocak 2021-30 Haziran 2021 tarihleri arasında işletmeye girecek santraller için 6 aylığına uzatılmıştı.

BELİRSİZLİK ORTADAN KALKTI

Yenilenebilir enerji yatırımcıları her ne kadar 6 aylık süre uzatımından büyük memnuniyet duysalar da yeni YEKDEM mekanizmasının 31 Haziran 2021 tarihinden sonrasına ilişkin detaylar ve modelin açıklanmaması yatırımcılar açısından önemli bir belirsizlik yaratıyordu. 30 Ocak’ta açıklanan yeni YEKDEM modeli ve fiyatlar yatırımcıların beklentilerinin altında kalarak hayal kırıklığı yaşatmış olsa da sektör önemli bir belirsizliğin ortadan kalkmasından memnun.

YEK BEDELİ TÜRK LİRASI OLDU

2 Aralık 2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Elektrik Piyasası Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun’da değişiklik yapılmış ve bu değişiklikle YEK bedelinin Türk Lirası olarak belirlenmesi kesinleşmişti.

Söz konusu Kanun değişikliği ile 30 Haziran 2021 tarihinden sonra işletmeye girecek yerli aksam kullanan, YEK belgeli üretim tesisleri ile tüketim tesisinin ihtiyacını karşılamaya yönelik kurulacak lisanssız üretim tesisleri için yerli katkı fiyatları, bu fiyatların güncellenmesi, uygulanacak süre ve uygulamaya ilişkin konuların Cumhurbaşkanı kararıyla belirlenmesi yasalaşmıştı.

DESTEKLER KİLOVATSAAT BAŞINA 32 VE 54 KURUŞ ARASINDA DEĞİŞİYOR

1 Temmuz 2021’den 31 Aralık 2025’e kadar işletmeye girecek YEK belgeli üretim tesisleri için uygulanacak YEKDEM fiyatı, kilovatsaat başına hidroelektrik santralleri için 40 kuruş, rüzgar ve güneş enerjisi santralleri için 32 kuruş, jeotermal enerji santralleri için 54 kuruş olarak belirlendi.

BİYOKÜTLE SANTRALLERİ ÜÇ GRUBA AYRILDI

Biyokütle santralleri 3 farklı gruba ayrılarak farklı fiyatlandırmaya gidildi. Buna göre ilk grupta yer alan çöp gazı veya atık lastiklerin işlenmesi sonucu ortaya çıkan yan ürünlerden elde edilen kaynaklar için 32 kuruş, ikinci grupta yer alan biyometanizasyon için 54 kuruş ve üçüncü grupta yer alan termal bertaraf için 50 kuruş olarak belirlendi.

Türk lirası cinsinden YEKDEM fiyatı uygulama süresinin 10 yıl olacağı bu tesisler için yerli katkı fiyatının kilovatsaat başına 8 kuruş, yerli katkı uygulama süresinin ise 5 yıl olmasına karar verildi.

EN BÜYÜK DÜŞÜŞ GÜNEŞTE

Petroturk.com tarafından güncel dolar/TL kuru ile yapılan hesaplamalara göre, yeni YEKDEM modeli kapsamında uygulanacak YEKDEM fiyatları dolar cinsinden incelendiğinde en yüksek düşüşün önceki fiyatın yüksek olmasının da etkisiyle GES’lerde olduğu görülüyor. GES’ler için 13,3 USDcent/kWh olan eski YEKDEM fiyatının yeni modelde yüzde 67,1’lik gerileme ile 4,38 USDcent/kWh seviyesine düştüğü görülüyor. YEKDEM fiyatına 1,09 USDcent/kWh yerli katkı fiyatı dahil edilerek hesaplandığında ise GES’ler için YEKDEM fiyatı + yerli katkı fiyatının yüzde 58,9 gerileyerek 5,47 USDcent/kWh seviyesine indiği görülüyor.

Jeotermal santrallerine uygulanacak yeni YEKDEM fiyatı ise dolar cinsinden yüzde 29,6 gerileyerek 7,39 USDcent/kWh seviyesine indi. Yerli katkı fiyatı dahil edilerek hesaplandığında ise JES’ler için YEKDEM fiyatı + yerli katkı fiyatının yüzde 19,2 gerileyerek 8,48 USDcent/kWh seviyesine indiği görülüyor.

EN AZ DÜŞÜŞ HES’LERDE

Yeni YEKDEM modelinde hidroelektrik santrallerine uygulanacak yeni YEKDEM fiyatı dolar cinsinden yüzde 25 gerileyerek 5,47 USDcent/kWh seviyesine indi. Yerli katkı fiyatı dahil edilerek hesaplandığında ise HES’ler için YEKDEM fiyatı + yerli katkı fiyatının yüzde 10 gerileyerek 6,57 USDcent/kWh seviyesine indiği görülüyor. Dolar cinsinden hesaplandığında Yeni YEKDEM fiyatlarında en az düşüşün HES’ler uygulanacak fiyatlarda olduğu görülüyor.

RES’LERDE DÜŞÜŞ YÜZDE 25 OLDU

Rüzgar enerjisi santrallerine uygulanacak yeni YEKDEM fiyatı dolar cinsinden hesaplandığında eski YEKDEM fiyatına göre yüzde 40 gerileyerek 4,38 USDcent/kWh seviyesine geriledi. Yerli katkı fiyatı dahil edilerek hesaplandığında RES’ler için YEKDEM fiyatı + yerli katkı fiyatı yüzde 25,1 gerileyerek 5,47 USDcent/kWh seviyesine düştü.

3 gruba ayrılarak farklılaştırmaya gidilen Biyokütleye santrallerine uygulanacak YEKDEM fiyatları dolar cinsinden hesaplandığında yüzde 48,6 ile 67,1 arasında düşüşler olduğu görülüyor. İlk grupta yer alan Biyokütle santralleri olan YEKDEM fiyatı çöp gazı veya atık lastiklerin işlenmesi sonucu ortaya çıkan yan ürünlerden elde edilen kaynaklar için uygulanacak dolar cinsinden YEKDEM fiyatı yüzde 67,1 gerileyerek 4,38 seviyesine gerilerken YEKDEM fiyatı + yerli katkı fiyatı ise yüzde 58,9 gerileyerek 5,47 USDcent/kWh seviyesine düştü.

İkinci grupta yer alan biyometanizasyon grubundan yer alan santrallerden üretilecek elektrik için uygulanacak dolar cinsinden YEKDEM fiyatı yüzde 44,5 gerileyerek 7,39 seviyesine gerilerken YEKDEM fiyatı + yerli katkı fiyatı ise yüzde 36,2 gerileyerek 8,48 USDcent/kWh seviyesine indi.

Üçüncü grupta yer alan termal bertaraf kaynaklı biyokütle santrallerinden üretilecek elektrik için uygulanacak dolar cinsinden YEKDEM fiyatı yüzde 48,6 gerileyerek 6,84 seviyesine gerilerken YEKDEM fiyatı + yerli katkı fiyatı ise yüzde 40,3 gerileyerek 7,93 USDcent/kWh seviyesine indi.

ESKALASYON İÇİN HİBRİT METODOLOJİ TERCİH EDİLDİ

Yeni YEKDEM modelinin fiyatlar kadar üzerinde en çok konuşulan ve beklenen bir diğer bileşeni olan eskalasyon formülünde ise tercihin hibrit metodolojiden yana kullanıldığı görülüyor. Hibrit olarak nitelenen metodoloji ile eskalasyon formülünde TÜFE ve ÜFE’den oluşan enflasyon oranları ile Euro ve Dolar’dan oluşan döviz kuru oranları belli ağırlıklarda formülde yer alıyor.

ESKALASYON FORMÜLÜNDE TÜFE VE ÜFE’NİN AĞIRLIĞI YÜZDE 52, EURO VE DOLAR KURUNUN AĞIRLIĞI İSE YÜZDE 48 OLDU

Yeni YEKDEM modelinde çeyrek dönemler için yapılacak fiyat eskalasyonu yani bir diğer ifadeyle fiyat güncellemesi için tercih edilen hibrit metodolojisiyle birlikte eskalasyon formülünde TÜFE ve ÜFE’den oluşan enflasyon oranının ağırlığı yüzde 52 olarak belirlendi. Euro/TL ve Dolar/TL kurlarından oluşan döviz kurunun formüldeki ağırlığı ise yüzde 48 olarak belirlendi. Yüzde 48’lik oran yatırımcıların finansman süreçlerinde kısmi olarak daha uygun fiyatlı finansman sağlanmasına ve kur artışlarından daha az etkilenmesine imkan sağlaması bekleniyor. Kalan yüzde 52’lik kısmın ise yüksek faizler nedeniyle yatırımların finansman maliyetlerinde artışa neden olması bekleniyor.

FİYATLAR ÜÇ AYDA BİR GÜNCELENECEK: İLK GÜNCELLEME NİSAN’DA

Yeni YEKDEM modeli kapsamında söz konusu dönemde işletmeye girecek YEK belgeli üretim tesisleri için belirlenen YEKDEM fiyatları, 1 Ocak 2021’den itibaren başlamak ve kaynak bazında olmak üzere üçer aylık dönemler halinde ve ilki 1 Nisan 2021’de olmak üzere her yıl Ocak, Nisan, Temmuz ve Ekim aylarında olmak üzere yılda 4 kez belirlenen eskalasyon formülüne göre güncellenecek.

GÜNCELLENECEK YEKDEM FİYATLARINA ÜST SINIR GELDİ

Yeni YEKDEM modeli kapsamında uygulanacak YEKDEM fiyatlarının güncellenmesinde kaynaklara göre farklı olmak üzere dolar cinsinden üst sınır uygulanacak. Buna göre, YEKDEM fiyatlarının güncellenmesinde dikkate alınacak ve kaynaklara göre değişen üst sınır 5,10 ile 5,60 USDcent/kWh arasında değişiyor. Üst sınır uygulaması ile çeyreklik dönemler halinde güncellenecek fiyatların formülde yer alan enflasyon oranları ve kurlardaki değişimler neticesinde dolar cinsinden belirlenen üst sınırı üzerine çıkmaması sağlanmış olacak.

Söz konusu üst sınır HES’ler için 6,40 USDcent/kWh, RES’ler ve GES’ler için 5,10 USDcent/kWh, JES’ler için 8,60 USDcent/kWh ve biyokütleye dayalı üretim tesislerinde çöp gazı veya atık lastiklerin işlenmesi sonucu ortaya çıkan yan ürünlerden elde edilen kaynaklar için 5,10 USDcent/kWh, biyometanizasyon için 8,60 USDcent/kWh, termal bertaraf için 8 USDcent/kWh olarak uygulanacak.

FİNANSMAN MALİYETLERİNDE ARTIŞ BEKLENİYOR

01.07.2021 ve 31.12.2025 tarihleri arasında işletmeye girecek yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri için açıklanan yeni YEKDEM ve yerli katkı payı fiyatlarının yatırımcıların beklentilerini karşılamadığı görülüyor. Yeni fiyatların Türk lirası üzerinden, önceki modelin oldukça altında belirlenmesi ve eskalasyon formülünde döviz kuru ağırlığının yüzde 50’nin altında kalması sektörde hayal kırıklığı yaratırken son 10 yılda yenilenebilir enerji kaynakları için seviyelendirilmiş elektrik maliyetinin yani LCOE (Levelized Cost of Electricity) ciddi düşüş göstermesi ve düşen yatırım maliyetleri neticesinde YEKDEM fiyatlarının düşürülmesinin olağan bir gelişme olduğu konusunda ise sektörde genel bir mutabakat var.

Yatırımcıların itirazlarının temelinde ise fiyatların TL’ye dönmesi ve eskalasyon formülünde döviz kuru ağırlığının düşük belirlenmesi yatıyor. Türkiye’de yenilenebilir enerji yatırımcılarının yurtdışındaki diğer benzer projelere göre 4-5 puan daha yüksek faizle borçlandığını ve bunun da proje maliyetlerini arttıran önemli bir unsur olduğu vurgulanıyor.

Mevcut uluslararası ve yurtiçi ekonomik konjonktür dikkate alındığında yeni modelde yer alan fiyatlar ve koşullarla yatırımcıların hem finansman bulma konusunda ciddi zorluklar yaşayacağı ve eski seviyelerin de üzerinde daha yüksek proje finansman maliyetlerine katlanmak zorunda kalacakları hem de finansman anlaşmalarının daha kısa süreli olacağı ifade ediliyor. Bankacılar ise şirketlerden daha yüksek oranda öz sermaye koymalarını isteyeceklerine dikkati çekiyor. Bu ise daha küçük ölçekli yenilenebilir enerji yatırımcılarının finansman bulma konusunda zorluk yaşamalarına neden olabilir. Yurtdışından borçlanan yatırımcılar ise finansman sağlayıcı kurumların kur riskine karşı hedge yapma zorunluluğu getirmesi nedeniyle bundan kaynaklanan ilave maliyetlere de katlanmak zorunda kalacak.

YATIRIMLARDA DÜŞÜŞE YOL AÇABİLİR

Sektör kaynakları ve bankacılar proje finansmanında yaşanması beklenen zorluk ve artan maliyetlerinin önümüzdeki birkaç yıl içinde yenilenebilir yatırımlarında düşüşe yol açabileceğine dikkati çekiyor. Yeni dönemde sektörün dikkat etmesi gereken en önemli noktalar proje finansman yapılarının ve proje geliştirme süreçlerinin çok iyi kurgulanması olacak. Sektörün fizibıl, kapasite faktörü yüksek, izin süreçleri açısından daha sorunsuz, az riskli ve yüksek getirili projelere odaklanması bekleniyor. Benzer şekilde yatırımcıların bankalarla yürütecekleri proje finansman süreçleri de büyük önem kazanacak. Yatırımcıların, kredi sağlayıcılara çok iyi hazırlanmış proje fizibilite raporları ile giderek ikna etmeleri ve sonrasında faiz oranları, geri ödeme süreleri, öz sermaye oranları konularında sıkı pazarlıklar yapmaları gerekecek. 

Açıklanan yeni YEKDEM fiyatları ve model kurgusu sonrası yatırımcılar önümüzdeki süreçte hayata geçirilecek yeni projelerin olumsuz etkilenmemesi ve yatırımların azalmaması için kamudan bazı iyileştirmeler istiyor. Yeni YEKDEM fiyatlarının önümüzdeki Temmuz ayından itibaren uygulanmaya başlayacak olması nedeniyle aradaki sürede Türkiye ve global ekonomik koşulların proje finansman maliyetleri üzerindeki etkilerin izlenmesi, açıklanan modelin sektördeki paydaşlarla birlikte yeniden gözden geçirilerek taleplerin dinlenmesi ve bunların sonucuna göre bazı olası iyileştirmeler için kapının açık bırakılması gerektiği belirtiliyor.

KAMUDA YATIRIMCILARIN YENİ MODELE UYUM SAĞLAYACAĞI BEKLENTİSİ HAKİM

Kamu tarafı ise son yıllarda dünyada düşen yenilenebilir enerji yatırım maliyetlerini de dikkate alarak hazırladığı yeni modeldeki fiyat ve parametrelerin yatırım yapılabilir seviyelerde olduğunu ve yatırımcıların kısa sürede bu modele uyum sağlayacaklarının beklendiğini ifade ediyor.  Yenilenebilir enerji maliyetlerinde düşüş trendinin devam etmesinin beklendiği ve uzun vadede bu düşüşün yatırımların finansmanı kolaylaştıracağı belirtilirken Türkiye ekonomisine yönelik beklentilerdeki iyileşme, TL’deki değer artışı ve risk primlerinde beklenen düşüşün yatırımcılar ile finansman sağlayıcıların yeni yatırımlar için risk iştihanı artırması bekleniyor.

SEKTÖRÜN ÖNERİLERİ

Açıklanan yeni YEKDEM modeli sonrası yatırımların sekteye uğramaması ve finansman konusunda yaşanması beklenen sıkıntıların giderilmesi için sektör tarafından gündeme getirilen önerilerin bazılarını şu şekilde:

• Yerli üretime verilecek teşvikin 5 yıl yerine 10 yıla çıkartılması. Sona erecek bir önceki YEKDEM modelinde yerli imalat için verilen teşvik fiyatı baz fiyatın yüzde 50’sine kadar çıkarken yeni modelde ise bu desteklerin önemli oranda düşürülerek yüzde 14,8 ile yüzde 25 arasında değişen oranlara çekildiği görülüyor.

• Şebekenin kapasite ihtiyacı duyduğu noktalarda Avrupa’da örnekleri bulunan “Kapasite İhaleleri” yapılabilir. Böyle bir ek kaynak belirli projeleri fizibıl hale getirebilir.

• Özelikle RES ve GES için tek seferde belirlenen bir fiyat yerine, ülkenin ihtiyaç ve stratejilerine göre yatırımın başlama yılını baz alan ve her yıl kaynak bazında YEK fiyatları açıklanması.

• YEKDEM fiyat eskalasyon formülündeki yüzde 52 ağırlığa sahip enflasyon sepeti yerine daha kolay finanse edilebilir bir yönteme bağlanması ya da döviz kurlarının yüzde 48 olan ağırlığının artırılması.

• YEKDEM Fiyatlarının güncellenmesinde dikkate alınacak üst sınır uygulamasının getirdiği riskler nedeniyle maliyetlerdeki artışa karşı koruma sağlayacak düzenlemelerin yapılması.

• Bundan sonra düzenlenecek yarışmalarda projelerin tamamlanması için süre şartı getirilmesi.

• Yenilebilir enerji yatırımcılarının yatırım süreçlerinde karşılaştıkları bürokratik sorunlar ve izin süreçlerindeki tıkanıklıkların giderilmesi için bürokratik süreçlerin azaltılması ve yatırım sürelerindeki uzamaların ortadan kaldırılması.

• Yatırımcıların finansmanda yaşadıkları ve yaşayacakları zorluklara karşı uzun vadeli ve uygun faizli kaynakların yaratılması.

• Hedge ve ilave yüksek faizin finansman maliyetlerini artırıcı etkilerinin giderilmesi için destek sağlanması.

• Düşük kapasite faktörüne sahip projelerin yapılabilirliğini sağlamak için kapasite düşük projelere ilave destek sağlanması.

• Özellikle jeotermal yatırımlarının kendine has riskleri nedeniyle işleyiş ve maliyet ile enerjideki önemi de göz önüne alındığında, petrol aramalarında olduğu gibi jeotermal kaynak aramalarında kullanılan akaryakıta ve bu akaryakıt için sağlanan KDV ve ÖTV istisnasının jeotermal sondajlar için de sağlanması.

• Hibrit projelerin yapılabilirliğini artırarak projeleri fizıbıl hale getirmek için bu konudaki mevzuattan kaynaklı sorunların çözümü.

Yenilenebilir enerji sektörü derneklerinin başkanları; Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren yeni YEKDEM modeli kapsamında açıklanan fiyatlar, eskalasyon formülü ve yeni modelin yatırımlara olan etkilerini Green Power’a değerlendirdi. 

Elektrik Üreticileri Derneği(EÜD) Başkanı Cem Aşık

FİYATLAR FİZİBİLİTELER AÇISINDAN  OLDUKÇA DÜŞÜK

Elektrik Üreticileri Derneği(EÜD) Başkanı Cem Aşık, yatırımcılar açısından Haziran’dan sonrası için planlanan projelere yönelik belirsizlikleri ortadan kaldırdığı için kararın çıkmış olması çok önemli ve yerlilik desteğinin devam etmesinin de çok faydalı olduğunu ifade etti. Aşık, yeni açıklanan YEKDEM fiyatlarının fizibiliteler açısından oldukça düşük olduğuna dikkati çekerek, “Jeotermal projelerinin sadece bu fiyatlarla yapılabileceğini düşünmüyoruz. RES ve GES konusunda, ancak çok iyi sahalarda bu fiyatlarla fizibilite yakalanabilir” diye konuştu.

Öncelikle yatırımcılar açısından Haziran’dan sonrası için planlanan projelere yönelik belirsizlikleri ortadan kaldırdığı için kararın çıkmış olması çok önemli. Ayrıca yerlilik desteğinin devam etmesi de çok faydalı.

KISA VADEDE YENİLENEBİLİR ALANINDA SADECE ÇATI GES VE YEKA GES’TE YENİ PROJE BEKLEMEK GERÇEKÇİ OLUR

Ancak fiyatların fizibiliteler açısından oldukça düşük olduğunu görüyoruz. Jeotermal projelerinin sadece bu fiyatlarla yapılabileceğini düşünmüyoruz. RES ve GES konusunda ancak çok iyi sahalarda bu fiyatlarla fizibilite yakalanabilir; fakat bu alanlarda genelde yarışma yapıldığı için bu fiyatların geçerli olmasını beklemek çok iyimserlik olur. Kısa vadede yenilenebilir alanında sadece çatı GES ve YEKA GES’te yeni proje beklemek gerçekçi olur.

PROJELERE MALİYET ARTIŞI GETİRECEK

Bu arada yarısı TL bazlı olan bir fiyat eskalasyon yönteminin finansmanının döviz bazlı eskalasyona göre daha pahalı olacağı da unutulmamalıdır. Dolayısıyla bu nokta projelere bir maliyet artışı getirecektir.

İYİLEŞTİRMEYE YÖNELİK ÖNERİLER

Bir öneri olarak, şebekenin kapasite ihtiyacı duyduğu noktalarda Avrupa’da örnekleri bulunan “Kapasite İhaleleri” yapılması belirtilebilir. Böyle bir ek kaynak belirli projeleri fizibıl hale getirebilir.

Diğer bir öneri olarak, öncelikle yerlilikte ve tercihen ana YEK fiyatında ödeme sürelerinin 5’er yıl uzatılması söylenebilir.  Ayrıca böyle bir değişiklik, uzun dönemli yatırımcının pazara girmesi açısından da cazip olabilir.

Son olarak, (özelikle RES ve GES için) bir kere belirlenen bir fiyat yerine, ülkenin ihtiyaç ve stratejilerine göre projenin yatırım başlama yılını baz alan ve her yıl kaynak bazında açıklanan YEK fiyatlarının enerji politikalarımız açısından daha doğru olabileceğini düşünüyoruz.

Enerji Ticareti Derneği(ETD) Başkanı Burak Kuyan

TÜRKİYE’DE MİLLİ TEKNOLOJİNİN ÖNÜNÜ AÇACAK

Enerji Ticareti Derneği(ETD) Başkanı Burak Kuyan, yeni YEKDEM fiyatlarının TL cinsinden olmasının Türkiye’de milli teknolojinin önünü açacak bir adım olduğunu belirtirken bunun aynı zamanda yeni yapılacak projelerin finansmanı zorlaştırırken maliyetleri de artıracağına dikkati çekti. Kuyan, bu nedenle yatırımcıya düşük faizle uzun vadeli kaynak sağlanması ve yatırım süreçlerindeki bürokratik engellerin ortadan kaldırılması çağrısından bulundu.

BANKALAR DAHA FAZLA SERMAYE KATKISI İSTEYECEK

Öncelikle yeni fiyatlar sektörümüze hayırlı olsun. Fiyatlar belirlendi ama bugün açıklanan karar sonrası bankaların yaptığı ilk değerlendirmelerde finansmanın zor olacağı ve öz sermaye katkısının daha fazla olacağını ifade ediliyor. Ne kadarlık bir öz sermaye katkısı gerecek henüz bilmiyoruz fakat bugün itibariyle sermaye gücü şu konjonktürde yatırımcılar için biraz zor. Projelerin hem fizıbıl hem de finanse edilebilir olması gerekiyor.

Başta rüzgar ve güneş olmak üzere dünya ölçeğinde yenilenebilir enerji yatırımlarında fiyatların son yıllarda aşağıya doğru indiğini görüyoruz. Bu durum yatırım maliyetlerini düşürdüğü için bizde de fiyatların aşağı gelmesi beklenen bir durumdu. Fakat Türkiye’nin hala faizle ilgili sorunları var.  Dünyadaki yatırımcılarla bizim faiz maliyetlerimiz farklı. Bizim maliyetlerimiz yüksek yurtdışındaki yatırımcıların finansmanıyla bizimkiler arasında 4-5 puanlık faiz farkı ortaya çıkıyor biz daha yüksek faizle yatırım yapıyoruz. Yeni yatırımların hayata geçirilebilmesi için bankaların bu projeleri finanse etmesi, kaynak sağlaması gerekiyor. YEKDEM fiyatları bundan sonra TL olacağı için özellikle yurtdışından borçlanan yatırımcılardan bankalar kur riskine karşı hedge yapmalarını isteyecekler. Bu da faize ek olarak finansman ve yatırım maliyetlerini ekstra artıracaktır.

PROJELERİN FİNANSMANI VE YENİ YAPILACAK YARIŞMALAR DOĞRU KURGULANMALI

Bundan sonra yapılacak projelerin ve yarışmaların yapısının doğru kurgulanması önemli. Burada yatırımcıların finansman modelini, kamunun ise yarışmaların kurgusunu doğru kurgulaması gerekiyor.  Geçmişte rüzgar ve güneş yarışmaları ile YEKA’larda yapılan yanlış fiyatlamaların yapılmaması gerekiyor. Yapılacak projeler yapılamıyor bu nedenle yarışmalar doğru kurgulanmalı. Yatırımcılara 2 sene içinde devreye girme şartı gibi şartlar getirilmeli fakat bunun içinde yatırımcının ve yatırımların önündeki bürokratik engeller kaldırılmalı. 3-5 sene bekleyelim ondan sonra yatırıma bakarız olursa olmaz olmaz mantığı ile bu projeler hayata geçmez. Sadece YEKDEM fiyatları değil YEKA’lardaki  yarışma süreçleri de benzer şekilde doğru kurgulanmalı.

UZUN VADELİ UCUZ KAYNAKLARIN YARATILMASI GEREKİYOR

YEKDEM fiyatları tabi ki Türk Lirası üzerinden olsun ama yatırımcılara uzun vadeli ucuz TL kaynaklarının yaratılması gerekiyor. Buna ağırlık verilmeli. Kendi teknolojimizi geliştirerek bu ekipmanların burada yapılması şartını getiriyor fakat Türkiye’de üretip ve TL ile maliyetlendirmek mevcut konjonktürde zorluk yaratıyor.

Bu model pek tabi ki Türkiye’de milli teknoloji gelişiminin önünü açacak fakat mevcut yapıda zor bir geçiş süreci olacak. Bu nedenle kurdan dolayı zorlukların giderilmesi ve finansman maliyetlerini düşürücü adımlar atılması gerekli. Çünkü bu yatırımların hayata geçebilmesi için bankaların finanse etmesi ve kaynak sağlaması önemli.

Güneş Enerjisi Yatırımcıları Derneği (GÜYAD) Başkanı Cem Özkök

YENİ YEKDEM BEKLENTİLERİ KARŞILAMAKTAN UZAK

Güneş Enerjisi Yatırımcıları Derneği (GÜYAD) Başkanı Cem Özkök, 30 Ocak 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren yeni YEKDEM mekanizmasının ‘açıklamayı heyecanla bekleyen yatırımcıların beklentilerini karşılamaktan uzak’ olduğu değerlendirmesinde bulundu.

EKSELASYONUN YÜZDE 48 DÖVİZE DAYYALI OLACAK OLMASI ÖNEMLİ BİR KATKI ANCAK YETERLİ DEĞİL

Yenilenebilir enerji yatırımlarının sermaye yoğun yatırımlar olduğunu hatırlatan GÜYAD Başkanı Cem Özkök, yeni mekanizma ile ilgili olarak “Yatırımcılarımızın beklentileri özellikle daha yüksek bir başlangıç fiyatı idi. Yeni YEKDEM’de uygulanacak eskalasyonun yüzde 48 dövize dayalı olacak olması projelerin finanse edilebilirliği yönünden önemli bir katkı ancak yeterli değil. Açıklanan rakamlar yeni yatırım yapma kararlarını teşvik edici olmaktan uzak kaldı” şeklinde konuştu. Global ekonomik belirsizlikler günden güne artar ve hammadde fiyatları yükselirken desteklerin yüzde 60’tan fazla düşürülmesinin yatırımcıyı zorda bıraktığını belirten Özkök, “Pandemi öncesinde bile finansman bulmakta zorlanan sektör, finansman maliyetinin eskiye nazaran önemli ölçüde arttığı bu dönemde yatırım kararlarını yeniden gözden geçirmek zorunda kalacak” şeklinde konuştu.

ÖZELLİKLE JES’LERDE YAPILABİLİRLİK KALMADI

“Açıklanan fiyatlarla ne yazık ki jeotermal santrallerde yatırım yapma imkanı kalmamıştır” diyen Özkök, bu başlangıç rakamları ile JES yatırımlarının gerçekleştirilmesinin mümkün olmadığını belirterek jeotermal alanındaki bütün yatırımcıların projeksiyonlarını ve fizibilite raporlarını yeniden gözden geçirdiğinin altını çizdi.

RES VE GES’LER İÇİN KAPASİTE FAKTÖRÜ ÇOK ÖNEMLİ HALE GELDİ

Destek rakamlarının düşmesi ile birlikte RES ve GES’lerde kapasite faktörünün ön plana çıktığını vurgulayan Cem Özkök, “Bu santrallerin yapılabilirliği kapasite faktörüne bağlı hale geldi. Bunun sonucu yenilenebilir enerji santrallerinin belirli bölgelere toplanması olacaktır. TEİAŞ kapasite haritasına bakacak olursak özellikle RES’lerde kapasite faktörü yüksek olan alanlara daha fazla santral yapılma imkanının olmadığını görürüz ” uyarısında bulundu.

Özkök, bu koşullar altında yenilenebilir enerji için belirlenmiş hedeflere ulaşılmasının oldukça zorlaştığına dikkat çekti.

TÜREK Başkanı Hakan Yıldırım

RÜZGAR PİYASASININ ÖNGÖRÜLEBİLİRLİĞİ AÇISINDAN ÇOK OLUMLU

TÜREB adına konuşan Türkiye Rüzgar Enerjisi Kongresi Başkanı Hakan Yıldırım, 10 yıl boyunca geçerli olacak yeni mekanizmanın açıklanmış olmasının belirsizliği ortadan kaldırması ve rüzgar piyasasının öngörülebilirliği açısından çok olumlu olduğunu belirtti.

YERLİ ÜRETİME VERİLECEK TEŞVİKİN 5 YIL YERİNE 10 ÇIKARTILMASI DAHA UYGUN OLABİLİRDİ

“Yeni YEKDEM’de yerli üretime verilecek teşvikin 5 yıl yerine, imalat kabiliyetlerini desteklemek üzere 10 yıla çıkartılması daha olumlu olabilirdi” diyen Yıldırım, “Bir önceki YEKDEM’de yerli imalat için teşvik fiyatı baz fiyatın yüzde 50’sine kadar çıkabiliyordu, ancak yeni düzenlemede bu oranın yalnızca yüzde 25’e kadar çıkabildiğini görüyoruz” şeklinde konuştu.

Yeni YEKDEM fiyatının TL açıklanmakla birlikte eskalasyon formülünün yüzde 50 oranında kur dalgalanmalarını içeriyor olmasının önemli olduğunu söyleyen Hakan Yıldırım, “Eskalasyon hesaplanmasında yüzde 48 ağırlığın döviz bazlı olması önemli, böylece proje finansmanında doğal olarak yüzde 48’ini daha makul maliyetli döviz kredisi ile kullanmak söz konusu olacak. Ama yüzde 52’lik TL kısmına ödenecek yüksek faiz nedeniyle, bugünkü şartlarda projeler yüzde 12-13 gibi paçal faiz oranı ile fonlanabilecek. Bu da yeni YEKDEM’e rağmen yatırımcıları zorlayabilir” dedi.

YÜZDE 35 KAPASİTE FAKTÖRÜNÜN ALTINDAKİ PROJELERİN BU FİYATLARLA HAYATA GEÇİRİLMESİ OLDUKÇA ZOR

Yıldırım, yine de devreye alınacak düzenlemenin öngörüldüğü şekilde çalışması durumunda TÜREB olarak hesapladıkları fiyata yakın olacağını belirterek şunları söyledi: “Biz TÜREB olarak Nisan 2019’dan bu yana yüzde 35 kapasite faktörüne sahip örnek bir tesis için başa baş fiyatın 5,22 USDcent/kwh olması gerektiğini dile getiriyorduk. Yeni açıklanan mekanizmadaki fiyatın mevcut döviz kurundaki değeri de 5,47 USDcent/kwh olarak görünüyor.”

Hakan Yıldırım, yeni YEKDEM fiyatının yüksek kapasite faktörüne sahip projelerin gerçekleştirilmesinde katkısı olacağını ancak yüzde 35 kapasite faktörünün altındaki projelerin bu fiyatlarla hayata geçirilmesinin oldukça zor olduğunu da vurguladı.

Yıldırım, son iki yıldır Enerji Bakanlığı ile yakın iş birliği yaptıkları ve yoğun çalışmalar gerçekleştirdikleri yeni YEKDEM mekanizmasının açıklanmasından memnuniyet duyduklarını da sözlerine ekledi.

Güneş Enerjisi Sanayicileri Derneği (GENSED) Başkanı Halil Demirdağ

YENİ YEKDEM FİYATLARI TEKNOLOJİK GELİŞME İLE CAZİP BİR YATIRIM ORTAMI SAĞLAYACAK

Güneş Enerjisi Sanayicileri Derneği (GENSED) Başkanı Halil Demirdağ, yeni YEKDEM fiyatlarına ilişkin olarak yaptığı açıklamada Bakanlık tarafından finans sektörü için de kabul edilebilir yaklaşımı ile yarı yarıya enflasyona ve dövize bağlı eskalasyon formülünün getirilmesinin güneş enerjisi sektöründeki sürdürülebilir büyümeye katkı sağlayacağını vurguladı.

Güneş Enerjisi Sanayicileri Derneği (GENSED) 30 Ocak 2021 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile 01.07.2021 ve 31.12.2025 tarihleri arasında işletmeye girecek yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri için belirlenen YEKDEM destekleri ile ilgili açıklama yayınladı.

YEKDEM fiyatlarının açıklanmasının, sektörün 2025’e kadar önünü görme açısından çok önemli olduğunu söyleyen GENSED Başkanı Halil Demirdağ güneş enerjisi yatırımları için açıklanan kilovat-saat (kWh) başına 32 Türk Lirası kuruş alım fiyatı ile yerli ekipman kullanımında 8 Türk Lirası kuruş destek fiyatının ülkemizin bütün illeri için bugünkü fiyat ile yerli malı kullanmadan kurulacak tesisler için makul olmadığını, ancak bugün 250W’dan 450W’a ulaşmış panel gücü, yakında 550-600W seviyesine ulaşacak güneş panelleri, çift taraflı panel teknolojileri, güneş takip eden çelik yapı ürünler ve yerli malı hücre ile ülkemiz genelinde yatırımın mümkün olduğunu görmekteyiz” diye konuştu.

ESKİ İVMENİN TEKRAR YAKALANABİLECEĞİNE İNANIYORUM

Yerli ekipmanlı YEKDEM fiyatının 4,5 yıllık bir süreci kapsadığı düşünüldüğünde, ilk yılda teknoloji gelişmesi tam olmasa da ikinci yıldan itibaren ülke genelinde cazip bir yatırım ortamı sağlayacağını da ifade eden Halil Demirdağ, 5 ay sonra devreye girecek bu fiyatlar ile YEKA’lar harici yeni kolaylaştırılmış lisanslar verilmesinin sağlanması ile de lisanssız ile yakalanan eski ivmenin tekrar yakalanabileceğine inandığını sözlerine ekledi.

Açıklamasında sektörün Bakanlıktan ısrarla istediği yüzde 100 enflasyona bağlı alım fiyatı eskalasyonundan vazgeçilmesi, uygun uluslararası finansmana erişim için eskalasyonun Dolar ve Avro ile olması konusunda, Bakanlık tarafından finans sektörü için de kabul edilebilir yaklaşımı ile yarı yarıya enflasyona ve dövize bağlı eskalasyon formülünün getirilmesinin güneş enerjisi sektöründeki sürdürülebilir büyümeye katkı sağlayacağını vurgulayan Halil Demirdağ sözlerini şu şekilde sürdürdü;

2022 SONRASI TOPTAN ELEKTRİK FİYATLARINI DÜŞÜREN ETKİLERİNİ GÖRECEĞİZ

“Güneş enerjisinin sanayicimizin gün geçtikçe artan yeşil enerji talebini çok daha ucuza sağlayabilecek noktaya gelmesi bizleri çok sevindiriyor. YEKDEM cari açığı azaltıp milyarlarca doların ülkemizde kalmasını sağladığı gibi, yeni güneş santrallerinin kurulmasıyla ucuz enerji ve arz garantisi ile ülkemizde 2022 sonrası toptan elektrik fiyatlarını düşüren etkilerini hep beraber göreceğiz.”

GENSED Başkanı Demirdağ bununla birlikte güneş enerjisi sektörünün sürdürülebilir olması, uluslararası piyasalarda da güçlenmesi için düzenli olarak yeni kapasitelerin açılmasının gerekli olduğunun da altını çizdi.

JESDER Başkanı Ufuk Şentürk

YEKDEM FİYATI SEKTÖRDE HAYAL KIRIKLIĞI İLE KARŞILANMIŞTIR

JESDER Başkanı Ufuk Şentürk, yeni YEKDEM mekanizmasına ilişkin olarak Petroturk.com’a değerlendirmelerde bulundu.

Şentürk, “Sektörün, YEKDEM fiyat beklentisi 10 Cent/kWh ve üzerindeyken, beklenenin yüzde 30 altında gerçekleşmesi sektörde hayal kırıklığı ile karşılanmıştır” dedi.

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile belirlenip 30.01.2021 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren YEKDEM (Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Destekleme Mekanizması) fiyatlarının, yenilenebilir enerji yatırımları ve jeotermal enerji sektörü açısından çok önemli olduğunu düşünüyoruz.

Kararnameye göre; 31.12.2025 tarihine kadar İşletmeye girecek jeotermal santral yatırımları, 10 yıl boyunca YEKDEM ile desteklenmeye devam edecek. Bunun yanı sıra JES yatırımlarında kullanılan yerli aksamın ülkemizde üretiminin desteklenmesine de 5 yıl daha devam edilecek. Ancak bir önceki düzenlemeye göre YEKDEM fiyatının yüzde 25’lere ulaşan yerli aksam destekleme miktarları, neredeyse yarı yarıya azaltılarak yüzde 14 seviyelerine çekilmiştir. Bu tutarın daha da artırılması, millileşme çerçevesinde daha uygun olacaktır.

TÜRK YATIRIMCISININ ESKİ HIZIYLA DEĞİL DAHA YAVAŞ HAREKET EDEBİLECEĞİ KANAATİNDEYİZ

Paris Anlaşması ve akabinde Avrupa Birliği Yeşil Mutabakat Planı doğrultusunda, ülkemizde YEKDEM fiyatlarının açıklanması ile finansal fonların gelmesini bekliyorduk. Yeni düzenleme çerçevesinde; Sektörün, YEKDEM fiyat beklentisi 10 Cent/kWh ve üzerindeyken, beklenenin yüzde 30 altında gerçekleşmesi sektörde hayal kırıklığı ile karşılanmıştır.  Zira başlangıçta 1.500-2.000 metre olan sondaj kuyuları derinlikleri 4.000 metrelere ulaşmış ve keşfi yapılan sahalardaki yatırımlar nihayete yaklaşmış, yeni saha keşifleri ile arama ve kaynağa erişme riskleri artmıştır.

YEKDEM’e, yabancı finans kaynakları ve yatırımcı fonlar açısından bakıldığında ve mekanizma, diğer yenilebilir enerji yatırımı yapılabilecek ülkeler ile kıyaslandığında; eskalasyon mekanizmasının daha karmaşık bir yapıda olduğunu görülecektir. Zira TEFE ve TÜFE’ye endekslemek yabancı yatırımcıyı düşündürecektir. Bu eskalasyon sepetinin uluslararası finans sektörünün yakından takip ettiği döviz kurlarına endeksli olmasının finansal açıdan daha anlaşılır olacağını düşünüyoruz. Sektörel yatırım sürdürülebilirliği açısından ise santral aksam üreticilerinin de fiyat ve maliyetlerini tekrar gözden geçirmesi ve mevcut sisteme fiyat mekanizması olarak entegre olması gerekmektedir. Tüm bunlar göz önüne alındığında ülkemizde yenilenebilir enerji ve jeotermal elektrik santral yatırımlarına devam eden Türk yatırımcısının, eski hızıyla değil daha yavaş hareket edebileceği kanaatindeyiz. Bu sebeple, Geçtiğimiz 10 yılda jeotermal sektörü olarak ulaştığımız 1.650 MW kurulu güç ve bir sonraki 10 yıl için hedeflediğimiz 5.000 MW potansiyeline ulaşamayacağımızı düşünüyoruz.

SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR FİNANSAL YAPI BEKLENTİMİZ HALA DEVAM EDİYOR

Şimdiye kadar eski YEKDEM şartları ile dünya literatürüne geçen JES yatırımlarındaki büyüme hızları ile elde ettiğimiz alt yapı, know-how,  multidisipliner kültürün, ülkemize katkı sağlaması için sürdürülebilir bir finansal yapı beklentimiz hala devam etmektedir.

YEKDEM düzenlemesine ek olarak, iç tüketimimizi karşılamak üzere yapılması planlanan hibrit santrallerin, mevcut hibrit santraller mevzuatı çerçevesinde yapılması olanaksızdır bu sebeple mevzuatın sektör sorunları çerçevesinde yeniden ele alınması gerekmektedir.

Yerli Aksamın Destekleme Mekanizması çerçevesinde ise sera, şehir ısıtması, meyve/sebze ve kurutma tesisleri gibi ikincil yatırımların desteklenmesi elzemdir.

Ayrıca işleyiş ve maliyet ile enerjideki önemi göz önüne alındığında, petrol aramalarından hiçbir farkı olmayan jeotermal kaynak aramalarında kullanılan akaryakıta ve bu akaryakıt için sağlanan KDV ve ÖTV istisnasının jeotermal sondajlar için de sağlanması artık önem arz etmektedir.

Bu vesile ile uzun zamandır beklenen YEKDEM mevzuat düzenlemesinin ülkemiz ve yenilenebilir enerji sektörüne hayırlı olmasını dilerim.