2035 vizyonuna ilk adım 2024’ten

Abdullah Paçal – İstanbul / 2024 yılı yenilenebilir enerjide Türkiye’nin vizyonunu yeniden şekillendirdiği ve hedeflerini belirlediği bir yıl oldu. 2024’te yenilenebilirde yaşanan önemli gelişmeleri sizler için derledik.

2024, yenilenebilir enerji alanında hem Türkiye’de hem de dünyada önemli adımların atıldığı, dönüştürücü kararların alındığı bir yıl oldu. Sürdürülebilir bir gelecek için atılan bu adımlar, sadece enerji sektöründe değil, çevresel, ekonomik ve politik alanlarda da geniş yankı uyandırdı. Gelişen teknolojiler, artan yatırımlar ve yenilikçi politikalarla, temiz enerji kaynaklarının küresel enerji portföyündeki payı hızla büyümeye devam etti. Bu yıl, yenilenebilir enerjinin yalnızca bir alternatif değil, küresel enerji güvenliğinin temel taşlarından biri olduğunun daha da netleştiği bir dönem olarak tarihe geçti.

2024’te yenilenebilir enerjide gündemi belirleyen konuların başında ‘Yenilenebilir Enerjide 2035 Yol Haritası’ geldi. Türkiye’nin enerji dönüşümü ve yenilenebilir enerjide 2035 yol haritasını Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar açıkladı. Buna göre 108 milyar dolarlık yatırım süreci başlatılacak, güneş ve rüzgar enerjisinde 80 milyar dolar yatırımın önü açılacak.

OCAK

• İthalatta Gözetim Uygulamasına İlişkin Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına dair Tebliğ Resmi Gazete’de yayımlandı. Karara göre ithal şarj istasyonları ek gözetim vergisine tabi tutulacak.

• Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanı kararıyla tamamen elektrikli araç modellerinde ÖTV düzenlemesi yapıldı. Yüzde 10’luk dilime giren modellere uygulanan matrah eşiği 1 milyon 250 bin liradan 1 milyon 450 bin liraya çıkarıldı.

• 15 Şubat’ta Avrupa Birliği (AB), üye ülkelerde yenilenebilir hidrojen tedarikini artırmaya yönelik altyapı projelerine 6,9 milyar avroluk kamu desteği verilmesine onay verildi.

• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, 2. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı’nı yayınladı. Strateji planında, 2024-2030 döneminde 20 milyar dolarlık yatırımla toplamda 37.1 MTEP (milyon ton petrol eşdeğeri) birincil enerji tasarrufu sağlanması hedefi ortaya konuldu.

ŞUBAT

• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının, Rüzgar Gücü İzleme ve Tahmin Merkezine Bağlantı Yönetmeliği Resmi Gazete’de yayımlandı. Buna göre, elektriksel kurulu gücü 10 MWe ve üzerinde olan lisanslı/ lisanssız RES’ler için RİTM bağlantı belgesinin temin edilmesi zorunlu olacak. Talep edilmesi halinde, üretim lisansında elektriksel kurulu gücü 10 MWe’nin altında olan RES’ler için de yönetmelik kapsamında RİTM bağlantı belgesi düzenlenecek.

• Türkiye’nin şubat ayı kurulu gücü 107.594 MW’a ulaştı. Kurulu güce yüzde 29,73 payla 31.991 MW katkı sağlayan hidroelektrik santralleri oldu.

MART

• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından, Türkiye elektrik üretim ve elektrik tüketim noktası emisyon faktörleri yayımlandı. Bakanlıktan yapılan duyuru Türkiye elektrik üretim ve elektrik tüketim noktası emisyon faktörleri, birim brüt elektrik üretimi ve birim elektrik tüketimi başına salınan sera gazı emisyonlarının miktarlarını temsil ediyor.

• 28 Mart 2024’te Türkiye’de güneş enerjisi kurulu gücünün ilk kez 12 bin megavatı aşarak 12 bin 425 megavata ulaştığı bildirildi.

NİSAN

• Dünya Bankası 1 Nisan 2024’te Türkiye’nin yenilenebilir enerji kapasitesinin artırılmasına yönelik 2 milyar dolarlık girişimini onayladı.

• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının ilgili kuruluşu Türkiye Elektromekanik AŞ’de (TEMSAN) 2 Nisan 2024’te görev yapan mühendisler tarafından 1 megavata kadar kurulu güce ulaşan kompakt mini HES geliştirildi.

• EPDK yayımladığı Elektrikli Araç ve Şarj Altyapısı Projeksiyonunda düşük, orta ve yüksek görünümlü 3 farklı senaryo üzerinde durdu. Projeksiyona göre, 2035 yılında araç sayısı 4 milyonu aşacak, şarj noktası sayısı 350 bine yaklaşacak ve Türkiye’deki elektrik üretiminin yüzde 2’si araçların şarj edilmesine yetecek.

• Avrupa Birliği’nin (AB) 23 üye ülkesinin liderleri ve Avrupa Komisyonu, 15 Nisan 2024’te Belçika’nın başkenti Brüksel’de düzenlenen Enerji Konseyi’nde finansman fırsatları ve beceri kapasitesini artırma ile birlikteki haksız rekabeti ele alma sözü veren Güneş Enerjisi Sözleşmesi’ni imzaladı.

• Ramazan Bayramı’nın kutlandığı 10-11-12 Nisan tarihlerinde Türkiye’nin elektrik üretiminde yenilenebilir kaynaklar ortalama yüzde 76 payla öne çıktı.

MAYIS

• TSKB (Türkiye Sınai Kalkınma Bankası), dağıtık güneş projelerini desteklemek amacıyla Dünya Bankası ile 345 milyon dolar tutarında anlaşmalara imza attığını duyurdu. Bankadan yapılan açıklamaya göre, ekosistem odaklı kapsayıcı kalkınma misyonu ile çalışmalarını sürdüren TSKB, Türkiye’nin 2053 net sıfır emisyon hedefine doğrudan katkı sağlayacak Türkiye Dağıtık Enerji için Piyasa Geçişinin Hızlandırılması Projesi’ni Dünya Bankası ile hayata geçirdi.

• Küresel elektrik üretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının payı 2023’te ilk kez yüzde 30’u aşarken, 8 Mayıs 2024’te Türkiye, elektriğinin yüzde 42’sini bu kaynaklardan üreterek küresel ortalamanın üzerine çıktı.

• Küresel enerji güvenliği, iklim değişikliğiyle mücadele ve sürdürülebilir kalkınma hedefleri doğrultusunda yenilenebilir enerji yatırımları arttı. Türkiye, 58 bin MW’ı aşan yenilenebilir enerji kurulu gücüyle dünyada ilk 11 ülke arasına girerken Avrupa’da 5. sırada yer aldı.

• 12 Mayıs 2024’te Türkiye’nin güneş enerjisi kurulu gücü, nisanda önceki aya göre yaklaşık 1,3 gigavat artış kaydederek rekor kırdı.

• Dünya Bankası ve Türkiye, 16 Mayıs 2024’te yenilenebilir enerji kullanımını artırma çabalarını destekleyecek 1 milyar dolarlık program için anlaşma imzaladı.

• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar’ın ziyareti kapsamında Çin ve Türkiye arasında 21 Mayıs 2024’te “Enerji Dönüşümü Alanında İşbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptı” imzalandı.

HAZİRAN

• Türkiye’nin rüzgar enerjisinden elektrik üretimi 29 Haziran 2024’te günlük bazda 228 bin 604 MWh ile tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı. Bir önceki rekor 218 bin MWh ile 7 Ocak 2024’te gerçekleşmişti.

• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar ile Enerji Bakanı Curabek Mirzamahmudov, 6 Haziran 2024’te enerji dönüşümünde işbirliğine ilişkin protokol imzaladı.

• Bakan Bayraktar, 16 Haziran’da gün içinde güneş enerjisinin elektrik üretimindeki payının yüzde 44’ü aşarak rekor kırdığını bildirdi.

TEMMUZ

• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, elektrik üretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının payının artışıyla 2024 yılının ilk yarısında ekonomiye 4,8 milyar dolar katkı sağlandığını bildirdi.

• Türkiye Uluslararası Doğrudan Yatırım (UDY) Stratejisi (2024-2028) Resmi Gazete’de yayımlandı. Resmi Gazete’de yayımlanan Türkiye Uluslararası Doğrudan Yatırım Stratejisi (2024-2028) Cumhurbaşkanlığı Genelgesi’ne göre, yeşil dönüşüm alanında uygulanacak politika ve eylemler belirlendi.

• Fosil kaynaklardan yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş süreci hız kazanırken bu alanda çevreci gemilerle boy gösteren Türk tersanelerinin, 2023’te denizlere indirdiği teknelerin yüzde 65’i “yeşil gemi”lerden oluştu.

AĞUSTOS

• Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), “Yeşil, Sürdürülebilir ve Sosyal Sermaye Piyasası Araçları Rehber Taslağı” ve “Sürdürülebilirlik Bağlantılı Sermaye Piyasası Araçları Rehber Taslağı”nın hazırlandığını bildirdi. SPK, iklim krizi, Kovid-19 ve Avrupa Yeşil Mutabakatı gelişmelerinin, küresel ölçekte sermaye piyasalarında sürdürülebilir finans yaklaşımı ve yeşil tahvil gibi yenilikçi finansal araçların önemini artırdığını belirtti.

• Ticaret Bakanlığı tarafından güneş panellerinin ithalatında haksız rekabeti önlemek amacıyla yayımlanan tebliğe göre, Hırvatistan, Malezya, Tayland, Ürdün ve Vietnam menşeli güneş panellerinin ithalatına yönelik anti-damping karşıtı önlemler genişletildi.

EYLÜL

• İngiltere merkezli araştırma şirketi Rho Motion’ın yayımladığı verilere göre, eylülde dünya çapında 1,7 milyon elektrikli araç satıldı. Bu rakam, daha önce rekor satışların görüldüğü Aralık 2023’teki satış hacmini 150 bin aştı ve böylece küresel elektrikli araç satışları eylülde yeni bir rekora imza attı. Söz konusu satışların 1,1 milyonu Çin’de gerçekleşirken, Avrupa Birliği (AB) ve Birleşik Krallık’ta geçen ay 300 binin üzerinde elektrikli araç satıldı.

• Yatırımları kolaylaştırmak ve enerji projelerinin hayata geçirilme sürecini hızlandırmak amacıyla Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED), orman izinleri, imar izinleri gibi uzun ve karmaşık bürokratik süreçlerin, ‘süper izin’ mekanizması ile daha kısa sürede tamamlanması sağlanacak.

• EPDK, elektrikli araçlar için şarj hizmetine yönelik düzenlemelerde değişikliğe gitti. Buna göre elektrikli araçların şarj altyapısının genişletilmesi ve bu hizmetin yaygınlaştırılması için geçiş süreci bir yıl daha uzatıldı.

• Avrupa Birliği (AB) Komisyonunun Enerjiden Sorumlu Üyesi Kadri Simson, 11 Eylül’de Avrupa’nın 2024’ün ilk yarısında rüzgar ve güneş enerjisinin yeni rekor kırarak elektrik üretiminde ilk kez fosil yakıtları geride bıraktığını bildirdi.

• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, deniz üstü rüzgar enerjisi için belirlenen aday Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanı’na (YEKA) ait sahaların büyüklüklerini belirledi. Deniz üstü rüzgar enerjisinde Bandırma açıklarında 1111 kilometre kare alan, Bozcaada açıklarında 299 kilometrekare, Gelibolu açıklarında 75,6 kilometrekare ve Karabiga kıyılarında 410 kilometrekare alan aday YEKA olarak tahsis edildi.

EKİM

• Yenilenebilir enerjide 2035 yol haritası belli oldu. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, 2035’te rüzgar ve güneşte 120 bin megavatlık kurulu güce ulaşmayı hedeflediklerini belirterek yarışma modeliyle her yıl 2 bin megavatlık RES ve GES ihalesine çıkacaklarını açıkladı. Konuyla ilgili Cumhurbaşkanı Erdoğan da, “Rüzgâr, jeotermal, güneş, nükleer gibi alanlarda dev projelere imza atıyoruz. Toplam kurulu güç içerisinde yenilenebilir enerjinin payını yüzde 60’a yükselttik. Bu oranla Avrupa’da 5. dünyada 11. sıradayız. Hedefimiz, 2025 yılında Avrupa’da ilk 3’e, dünyada ise ilk 9’a girmektir. Şu an 31 bin megavat olan rüzgâr ve güneş enerjisi kurulu gücümüzü, inşallah 2035 yılında 120 bin megavata yükselteceğiz” İfadelerini kullandı.

• Bakan Bayraktar, 11 Ekim’de Sırbistan’da enerji dönüşümü alanında işbirliğine ilişkin mutabakat zaptı imzalandığını bildirdi.

• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının Rüzgar Enerjisine Dayalı Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları ve Bağlantı Kapasitelerinin Tahsisine ilişkin Yarışma İlanı (YEKA RES2024) 28 Ekim’de Resmi Gazete’de yayımlandı.

KASIM

• BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 29. Taraflar Konferansı (COP29) Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de gerçekleşti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Dünya Liderleri İklim Eylemi Zirvesi’nde (WLCAS), “Toplam kurulu güç içerisinde yenilebilir enerjinin payını yüzde 59’a yükselttik. Bu oranla Avrupa’da 5’inci, dünyada 11’inci sıradayız. 2053 net sıfır emisyon hedeflerimiz için temel önceliklerimiz yenilenebilir enerji, enerji verimliliği ve nükleer enerji” dedi.

• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının Güneş Enerjisine Dayalı Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları ve Bağlantı Kapasitelerinin Tahsisine ilişkin Yarışma İlanı (YEKA GES2024) Resmi Gazete’de yayımlandı. 27 Ocak 2025’te Antalya, Karaman, Malatya, Van, Kütahya ve Konya’daki toplam 800 megavat elektrik gücündeki bağlantı kapasitesinin tahsisi amacıyla güneş enerjisine dayalı 6 yarışma yapılacağı ilan edildi.

• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının 2024-2028 Stratejik Planı yayımlandı. Plana göre, yerli kaynaklardan üretilen elektrik enerjisi miktarının 2028’de yıllık 270 milyar kilovatsaate, yerli kaynakların elektrik üretimindeki payının yüzde 63’e, kurulu güç bakımından güneş enerjisi santrallerinin 33 bin 100 megavata, rüzgar enerjisi santrallerinin 19 bin 300 megavata çıkarılması, 4 bin 800 megavatlık nükleer enerji kapasitesinin devreye alınması amaçlanıyor.

• 14. Türkiye Enerji Zirvesi, bu yıl da oturumlarıyla öne çıktı. İlk kez İstanbul’da düzenlenen zirveye yoğun katılım gerçekleşti. “Geleceğin Enerjisi, Enerjinin Ekonomisi” ana temasıyla düzenlenen 14. Türkiye Enerji Zirvesi’ne yenilenebilir enerji oturumları damga vurdu. Sektörün gündemini oluşturan konular, yenilenebilir enerji alanında uzman isimler tarafından oturum ve sunumlarda tüm yönleriyle masaya yatırıldı.

ARALIK

• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, 2035 yılında geri dönüşüm oranını yüzde 60’a çıkarmayı hedeflediklerini bildirdi.

• Akkuyu NGS’nin ilk ünitesindeki türbin tesisinin montajı tamamlandı.

• SHURA, İstanbul’da düzenlediği basın toplantısında, Türkiye’nin 2024 enerji dönüşümü görünümünü değerlendirdi, 2025 projeksiyonlarını paylaştı. Buna göre, 2024’te 115 gigavata ulaşan kurulu güçte yenilenebilir enerji kaynaklarının payı %59 oldu. Bu oran, geçen yıl %56 olarak hesaplanmıştı. Bu yıl devreye giren 6,5 gigavatlık kurulu gücün %99’unu yenilenebilir enerji kaynakları oluşturdu.