Geri sayım

Sektör tarafından uzun zamandır beklenen Vadeli Elektrik Piyasası (VEP) ve Yenilenebilir Enerji Kaynak Garanti Sistemi (YEK-G) 1 Haziran’da devreye alınacak. Elektrik piyasası katılımcılarına birçok avantaj sağlayacak olan VEP’in geleceğe yönelik fiyat beklentilerinin oluşması ve piyasa fiyatlarında öngörülebilirliğin sağlanması açısından elektrik piyasasına önemli katkı sağlaması bekleniyor.

Türkiye’nin enerji ticaret merkezi olma hedefi doğrultusunda 1 Haziran’da önemli bir adım atılacak ve Vadeli Elektrik Piyasası (VEP) ile Yeşil Sertifika (YEK-G) Sistemi 1 Haziran’da devreye girecek. 

Piyasa katılımcılarına fiyat riskinden korunma ve geleceğe yönelik fiyat beklentilerini görme imkanı sağlayacak Vadeli Elektrik Piyasası (VEP) ile piyasa katılımcılarına fiziksel teslimat yükümlülüğü doğuran ileri tarihli işlemler güvenilir, şeffaf, istikrarlı, adil ve rekabetçi bir ortamda gerçekleştirilebilecek.

Sürekli ticaret yöntemine göre işleyen bir piyasa olan VEP piyasa katılımcılarına gelecekte yapmayı planladıkları ticaretin hacminin kendileri tarafından belirlenmesine imkan sağlayacak. VEP’in sağlayacağı en önemli katkılardan birisi de piyasada fiyat belirsizliklerinden kaynaklanan risklerin elimine edilerek piyasa fiyatlarında öngörülebilirliğin sağlanmasına sağlayacağı katkı olacak.

Üreticiler gelecek dönemlerde üretecekleri elektriği aylık ve yıllık olarak önceden satarak fiyat değişimlerine karşı kendilerini güvence altına alarak fiyat ve gelirlerinden öngörülebilirliği sağlamış olurken büyük tüketiciler de gelecek dönemlerde tüketecekleri elektriği önceden alarak fiyat değişimlerine karşı önemli bir koruma sağlamış olacaklar. Bu durumun maliyetleri azaltması ve istihdama olumlu katkı yapması bekleniyor.

EPİAŞ herhangi bir temerrüt riskinde alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı da alıcı rolünü üstlenecek.

VEP, tezgah üstü piyasada ticaret yapma imkânı bulamayan ve merkezi karşı taraf hizmeti talep eden piyasa katılımcılarının ihtiyaç ve beklentileri doğrultusunda elektrik piyasası katılımcılarına fiyat riskinden korunma ve geleceğe yönelik fiyat beklentilerini görme imkânı verecek. VEP, ayrıca fiyatlarda sağlanacak öngörülebilirliğin oluşturacağı yatırım sinyalleri ile dolaylı olarak uzun vadeli arz güvenliğine de katkıda bulunacak.

YEK-G İLE YENİLENEBİLİR KAYNAKLARDAN ÜRETİLEN ELEKTRİĞİN TAKİP, İSPAT VE VE İFŞA EDİLEREK GARANTİLENMESİ SAĞLANACAK

Üretilen elektriğin üreticiden tüketiciye ulaşana kadar ki süreci takip etmek amacıyla tasarlanan YEK-G sistemi YEK-G sistemi elektrik üreticilerine, tüketicilere ve tedarik şirketlerine önemli avantajlar sağlayacak. 

YEK-G ile sisteme dahil olan lisans sahibi yenilenebilir üretim tesislerinin şebekeye verdiği her 1 MWh’lık belgelendirilebilir enerjiye ait özelliklerin kaydedilerek belgelendirilmesi aracılığı ile son tüketicilerin ve tedarik şirketlerinin tüketmiş oldukları enerji kaynağının takip, ispat ve ifşa edilerek garantilenmesi sağlanacak.

Üreticiler açısından elektrik üretim ve tüketiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının ve yatırımlarının arttırmasına ve ilave gelir elde etmelerine katkı sağlayacak. 

Tedarik Şirketleri açısından son tüketicilerine sağladıkları elektriğin kaynağını ifşa etme yükümlülükleri kapsamında portföylerinde yenilenebilir enerji olduğunu doğrulamalarına imkan sağlayacak.

Tüketiciler açısından ise çevreyi korumak tüketicinin, satın aldığı enerjinin kaynağına ilişkin olarak bilgilendirilme imkanı ve elektrik ürünlerine ilişkin tercih seçeneği elde etmelerine imkan sağlayacak.

YEK-G şirketlerin ve tüketicilerin karbonsuzlaştırma, sürdürülebilirlik, yenilenebilir enerji yatırımlarının teşvik edilmesi ve tüketicilere yeşil enerji garantisinin sağlanması hedeflerine de önemli katkılar sağlayacak. 

Her biri 1 MWh elektrik üretimine tekabül eden elektronik belge olan YEK-G Belgesi, ilgili belgeye konu olan 1MWh’lik elektrik enerjisinin üretildiği aydan itibaren 12 ay boyunca geçerli olacak. Yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen enerjinin kaynak tipi ile belirlenen çevresel değerini ve diğer niteliklerini gösterecek. 

Tamamen yerli ve milli bir sistem olan YEK-G, rekabetten kaynaklı işlem maliyetlerini daha ekonomik hale getirecek. Yerli bir sistem olduğu için maliyetler yerli para cinsinden olacak. Verinin üretildiği noktada doğrulaması yapılacak ve YEK-G Belgeler üretilebilecek. Organize YEK-G piyasası ile her zaman gösterge fiyatlar oluşacak. Hem üretici, hem de tüketiciler için doğru fiyat herkese erişilebilir olacak.

YEK-G sistemi ile ihracatçılar üretim süreçlerinde yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik kullandıklarını şeffaf bir şekilde kanıtlayabilecek. Sistem, Avrupa Birliği’nin de gündeminde olan karbon sınır vergileri açısından da ihracatçılara önemli avantajlar sağlayacak. 

VEP ve YEK-G PİYASALARINDA YIL SONUNA KADAR PİYASA İŞLETİM ÜCRETİ ALINMAYACAK

1 Haziran’da faaliyetine başlayacak olan ve bütün hazırlıkların tamamlandığı VEP ve YEK-G piyasalarında piyasa katılımcıları bu piyasaları tanımak amacıyla gerçeğinin benzeri olan sanal uygulamalarda işlemlerini yapıyorlar. VEP ve YEK-G Piyasalarımızda yıl sonuna kadar yapılacak işlemlerden piyasa işletim ücreti alınmayacak.

 EPDK BAŞKANI MUSTAFA YILMAZ: “PİYASANIN ÖNGÖRÜLEBİLİRLİĞİNİ ARTTIRACAĞIZ”

Konuya ilişkin değerlendirmelerde bulunan EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz, 1 Haziran’dan sonra elektrik piyasasında çok şeyin değişeceğini, Türkiye’nin enerji ticaret merkezi olma yolunda önemli bir eşiği geçeceğini vurguladı. 

EPDK Başkanı Yılmaz sözlerine şöyle devam etti: “Gerek Vadeli Elektrik Piyasası gerek YEK-G Sistemi için; 20. yılını kutlayan EPDK’mızın gurur vesikası niteliğinde çalışmalarımız olduğunu söylemeliyim. Çok mesai harcadık ve ülkemize layık iki sistem ortaya koyduk.  Özellikle VEP ile fiyat belirsizliğinden kaynaklanan riskler ortadan kaldırılırken piyasanın öngörülebilirliğini arttıracağız. EPİAŞ garantör rolü ile piyasaya olan güveni daha da arttıracak. YEK- G sistemi ile ihracatçılarımız üretim süreçlerinde yenilenebilir enerji kullandıklarını şeffaf bir şekilde kanıtlayabilecek. Sistem AB’nin de gündeminde olan karbon sınır vergileri açısından da ihracatçılarımızın elini güçlendirecek. Ayrıca, bu piyasa sayesinde yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üreten yatırımcılar için ilave bir gelir kalemi oluşacak ve yenilenebilir enerjiye yatırım çok daha cazip hale gelecek.”

YENİLENEBİLİR ENERJİ İÇİN KRİTİK HAMLE: YEK-G SİSTEMİ

EPDK Başkanı Yılmaz sözlerine şöyle devam etti: “Gerek Vadeli Elektrik Piyasası gerek YEK-G Sistemi için; 20. yılını kutlayan EPDK’mızın gurur vesikası niteliğinde çalışmalarımız olduğunu söylemeliyim. Çok mesai harcadık ve ülkemize layık iki sistem ortaya koyduk.  Özellikle VEP ile fiyat belirsizliğinden kaynaklanan riskler ortadan kaldırılırken piyasanın öngörülebilirliğini arttıracağız. EPİAŞ garantör rolü ile piyasaya olan güveni daha da arttıracak. YEK- G sistemi ile ihracatçılarımız üretim süreçlerinde yenilenebilir enerji kullandıklarını şeffaf bir şekilde kanıtlayabilecek. Sistem AB’nin de gündeminde olan karbon sınır vergileri açısından da ihracatçılarımızın elini güçlendirecek. Ayrıca, bu piyasa sayesinde yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üreten yatırımcılar için ilave bir gelir kalemi oluşacak ve yenilenebilir enerjiye yatırım çok daha cazip hale gelecek.”

VADELİ ELEKTRİK PİYASASINA KAYIT İŞLEMLERİ 17 MAYIS’TA BAŞLADI

EPİAŞ’ın internet sitesinden yapılan duyuruda, 1 Haziran 2021 tarihi itibarı ile nakdi uygulaması başlayacak olan Vadeli Elektrik Piyasası (VEP) uygulamasına katılmak isteyen piyasa katılımcılarının 17 Mayıs 2021 tarihinden itibaren kayıt işlemlerini yaptırmak üzere, VEP’e katılmak istediğini bildiren yazılı ya da Yardım Masası (EYM) üzerinden resmi bir dilekçe ile başvurması gerektiği belirtildi.

EPİAŞ’ın internet sitesinden yapılan duyuru şu şekilde:

“1 Haziran 2021 tarihi itibarı ile nakdi uygulaması başlayacak olan Vadeli Elektrik Piyasası (VEP) kayıt işlemleri ile ilgili olarak, Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği’nin (DUY) “Piyasa Katılımcılarının Vadeli Elektrik Piyasasına Kayıtları” başlıklı 18/B maddesi kapsamında yer alan ve uygulamaya katılmak isteyen katılımcılarımızın 17 Mayıs 2021 tarihinden itibaren kayıt işlemlerini yaptırmak üzere, VEP’e katılmak istediğini bildiren yazılı ya da Yardım Masası (EYM) üzerinden resmi bir dilekçe ile başvurması gerekmektedir. Resmi dilekçe ile yapılan başvuruların EPİAŞ’a ulaşmasını müteakip, ilgili katılımcılarımızın kayıtlı posta adreslerine VEP Katılım Anlaşması’nın (Anlaşma)  bir örneği posta yolu ile gönderilecektir. Katılımcılarımızın adreslerine ulaşan Anlaşma’nın;

• Tarih bölümünün boş bırakılması,

• Kapak sayfaları dahil her sayfasına şirket kaşesi basılması ve imza sirkülerinde belirtilen yetkili kişi veya kişilerce imzalanması,

• Şirket yetkililerinin imza sirkülerinin aslı ile birlikte posta yoluyla EPİAŞ’a gönderilmesi gerekmektedir.

Anlaşmasını gönderen katılımcılarımızın ayrıca:

• Takasbank nezdinde VEP Teminat hesabı açtırması, açılan bu hesaba 300.000 TL giriş teminat bedelini yatırmış olması,

• En az yüzde ellisi TL. cinsinden nakit olmak üzere 300.000 TL Temerrüt Garanti Hesabı (TGH) sabit katkı payı bedelini Takasbank’a yatırmış olması,

• Gün Öncesi Piyasası Katılım Anlaşması ile Gün İçi Piyasası Katılım Anlaşmasını imzalamış olması, gerekmektedir.

Yukarda belirtilen hususları yerine getiren katılımcılarımızın VEP Kayıt süreci tamamlanmış olacak ve VEP Kayıt Durumu “Onaylı” hale getirilecektir. “

VEP İŞLETİM USUL VE ESASLARINDA DEĞİŞİKLİK

EPİAŞ tarafından 1 Haziran tarihinde faaliyetine başlayacak olan Vadeli Elektrik Piyasası (VEP)’na ilişkin Vadeli Elektrik Piyasası İşletim Usul ve Esasları, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK ) değişikliğe yönelik Kurul Kararı ile yeniden düzenlendi.

6 Mayıs’ta Resmi Gazete’de yayımlanan düzenlemeye göre teminat kontrolü, VEP’in açık olduğu günlerde seans başlamadan saat 12.00’de başlayacak, gün sonu işlemlerinin sona ermesini müteakip son kontrol yapılarak bitirilebilecek. Güncel teminat tutarları bu süre boyunca kontrol edilebilecek.

Piyasa katılımcılarının sahip olduğu belirli bir teklif bölgesi, teslimat dönemi ve yük tipini içeren uzun veya kısa pozisyonu ile aynı teklif bölgesi, teslimat ve yük tipini içeren ters yönlü teklif sunulması durumunda, sunulan teklifin eşleşmesi sonucunda hesaplanacak kar veya zarar belirlenecek ve zarar oluşuyorsa söz konusu zarar toplam teminata dahil edilecek. Sunulan tekliflerin eşleşmesi sonucunda sahip olunan tüm pozisyonlar ve aktif teklifler dikkate alınarak ilgili piyasa katılımcısının toplam vadeli elektrik piyasası teminat tutarı güncellenecek.

Öte yandan, bir fatura dönemine ilişkin net zarar tutarı, ilgili fatura döneminin fatura son ödeme tarihi sonuna kadar toplam VEP teminatı hesabına dahil edilecek.

Piyasa katılımcısının VEP’te uzun veya kısa pozisyon sahibi olabilmesi için sunması gereken “kontrat teminatı” ise, seans içinde ilgili kontratın güncel açılış fiyatının esas alınması, seans sonrasında ilgili kontrat için ilan edilen günlük gösterge fiyatı ve günlük gösterge fiyatının bulunmaması durumunda ise en güncel açılış fiyatı esas alınarak hesaplanacak.

ÖZEL İŞLEM BİLDİRİMİNE İLİŞKİN SÜREÇLER

Değişikliğe göre, özel işlem bildirimine ilişkin süreçler teklif bildirim süreçlerine uyumlu olarak revize edilmiştir. Ayrıca teminat kontrolünün bildirim ve onay anında ayrı ayrı yapılmasını sağlayacak şekilde teminat kontrolüne ilişkin süreçler değiştirildi.

Yapılan düzenlemede, Piyasa Katılımcılarının kendileri için hesaplanan pozisyon limitlerini aşmamış olsalar bile, eşleşme sonrasında herhangi bir katılımcının ilgili kontratta hakim güç oluşturmasını engellemek amacıyla “post-trade kontrolü”nün uygulanmasına dair hüküm eklendi.

Düzenlemeye göre, ilk defa baz fiyat belirlenmesi amacıyla ihale usulünün uygulandığı durumlarda, ilgili kontrata ait herhangi bir fiyat tespiti olmadığı için teminat hesaplamasında Alış Fiyatı veya Günlük Gösterge Fiyatı yerine piyasa katılımcıları tarafından sunulan teklif fiyatının dikkate alınacağına dair bir hüküm eklendi. Yine piyasa katılımcıları tarafından birden fazla teklif sunulması halinde, alış ya da satış yönlü olması fark etmeksizin, bu tekliflerden en yüksek teklif fiyatının dikkate alınacağına dair bir hüküm eklendi.

Ayrıca Piyasa Katılımcılarının temerrüt garanti hesabı katkı payı fazlası tutarlarını çekilebilme saatlerine ilişkin hüküm eklendi. Bu çerçevede, teminatların çekilme zamanı ile uyumlu olacak şekilde saat 09.30-11.30 arasında, bulundurulması gereken tutarın üzerinde olan temerrüt garanti hesabı katkı payı tutarları çekilebilecek.