Enerji verimliliği

Enerji verimliliği, ülkemizin enerji maliyetlerinden kaynaklanan cari açığın azaltılması, enerjide arz güvenliğinin sağlanması, dış kaynaklara bağımlılık riskinin mümkün oldukça en aza indirgenmesi, düşük karbonlu ekonomiye geçiş, çevrenin korunması ve yerli enerji potansiyelinin azami verimlilikle kullanılması gibi stratejik hedefleri gözeten faaliyetler bütünüdür.

Ülke ekonomimiz, dünya ekonomisi ile rekabet edecekse bunun en önemli yollarından biri de enerjimizi az kullanmaya çalışmak yerine az birim enerji ile daha çok çıktı elde edebilmektir.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından hazırlanan, Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı’na göre, 10 milyar dolarlık enerji yatırımı ile kümülatif olarak 23,9 MTEP enerji tasarrufu sağlanması beklenmektedir. Bu da 2023 yılına kadar birincil enerji tüketiminde yüzde 14 civarında azalmaya denk gelmektedir ve 2033 yılına kadar 30.4 milyar dolarlık enerjide verimlilik sağlamanın mümkün olacağı bilinmektedir. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı’nda yapılan çalışmalar ile 2019 yılında ülkemiz genelinde yaklaşık 960 milyon dolarlık verimlilik sağlanmış oldu. (Birincil enerji tüketimimiz son 10 yılda ortalama yüzde 3,61 oranında artmıştır ve 2018 yılı itibari ile net enerji ithalatımız yaklaşık 33 milyar dolardır. Birincil enerji tüketimimizin yaklaşık yüzde 72’sini ithal etmekteyiz.)

Ülkemizin 2018 yılında birincil enerji arzı 143,67 MTEP olarak gerçekleşmiştir. Bu tüketimin yaklaşık yüzde 20’sini binalarda, yüzde 33’ünü sanayi sektöründe, yüzde 26’sını ulaşım sektöründe, yüzde 11’ini ticaret ve hizmet sektöründe, yüzde4’ünü tarım sektöründe ve yüzde6’sını enerji dışı sektörlerde tüketiyoruz ve yine ilginç bir rakam söylemek istiyorum; enerjinin yüzde 20’sini tükettiğimiz binalarda ise yaklaşık 17 milyon hane olmasına karşın sanki 75 milyon haneye denk enerji kullanmamız, ülke olarak enerji verimliliğinde daha çok yolumuz olduğunu anlatmaktadır. (Yalıtımsız bir hanede çatılardan yüzde 25, duvarlardan yüzde 40, zeminlerden yüzde 15 ve pencerelerden ise yüzde 20 civarında ısı kaybı olmaktadır.)

ETKB verilerine göre, sanayide yüzde 30, konutlarda yüzde 46 ve ticari binalarda ise yüzde 20 civarında enerji verimlilik potansiyeli olduğu belirtilmektedir.

ETKB’nin hazırlamış olduğu Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı kapsamında altı tematik başlıkta yürütülen 55 eylemden birisi de “Farkındalık, eğitim ve bilinçlendirme faaliyetlerinin yürütülmesi” olup; enerji verimliliğinin bir hareket tarzı, iş yapış şekli ve bir kültüre dönüştürülmesi önemli bir alandır. Günlük hayatımızda konfor ve standartlardan ödün vermeden, üretimde miktar ve kalite düşüşüne yol açmadan enerji verimliliği sağlayacak bilinç ve davranışlar geliştirmek zorundayız. Enerji verimliliği aynı zamanda, rekabetçilik, istihdam, üretkenlik, varlık değer artışı kaynaklarının etkin yönetimi açısından da fırsat alanıdır. Kuşkusuz bu noktada kamuoyunun enerji verimliliği bilinci konusunda ne kadar gelişme kat ettiğini ölçmek, enerji verimliliğine yönelik bilgi düzeyi ve davranışlarını tespit etmek, kamuoyunun bilinçlenmesi gereken konuları ortaya koymaktır.

Bu amaçla Enerji Verimliliği ve Çevre Dairesi Başkanlığı ile Enerji Verimliliği Derneği tarafından, enerji verimliliğinin hem bilgi, bilinç ve davranış boyutunda gelişimini tespit etmek üzere (Kamuoyunda Enerji Verimliliği Bilinç Endeksi) bir rapor çalışması yapılmıştır. Türkiye genelinde 26 ilde 3 bin kişi ile yüz yüze gerçekleştirilen araştırma sonucu elde edilen, hane halkına yönelik bilinç endeksi çalışmasını kamuoyuna duyurusunu, 25 Haziran 2020 tarihinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanımız Fatih Dönmez’in katılımları ile gerçekleşmiştir.

Ülkemizde ilk defa gerçekleştirilen ve endeks şeklinde toplumun enerji verimliliği bilinç ve davranış gelişimine öncü olacak bir çalışmadır.
Enerji verimliliği endeks araştırmasına göre, saha çalışması gerçekleştirildikten sonra kamuoyu enerji verimliliği bilinç anahtar performans kriterleri (KPI) belirlendi. Belirlenen kriterlere göre daha sonra her yıl, yılın aynı dönemi olmak üzere, düzenli olarak saha çalışmaları gerçekleştirilecek ve üçüncü yılın sonunda enerji verimliliği endeksi oluşturulacaktır. Bu kapsamda, araştırmanın ilk periyodu olan birinci yılda yapılan çalışmalar kamuoyunun ve tüzel kişiliklerin enerji verimliliğine yönelik algısı, düşünceleri, davranışları ve tutumları tespit edildi ve buna bağlı olarak, daha sonraki yıllarda kullanılmak üzere KPI’lar belirlendi.

Bu yapılan çalışma ile, 2019 yılında Enerji Verimliliği Bilinç Endeksi 0-200 değer aralığında 157,7 olarak tespit edilmiştir. Bu değer bize hane halkın bilinç endeksinin, orta-üst seviyede olduğunu göstermektedir.

Kamuoyunun Enerji Verimliliği Bilgi Endeksi 177,9 olarak tespit edilmiştir. Bu değer bize hane halkı bilgi endeksinin, yüksek-alt seviyede olduğunu göstermektedir.

Kamuoyunun Enerji Verimliliği Davranış Endeksi ise 137,5 olarak tespit edilmiştir. Bu değer bize hane halkı davranış endeksinin, orta-alt seviyede olduğunu göstermektedir.

Hane Halkı Enerji Verimliliği Bilinç Endeks Raporu’na bakıldığında öne çıkan birkaç başlıkları şöyle sıralayabiliriz;

• Kamuoyunun yüzde 87,4’ü enerjiyi verimli kullanmanın önemini biliyor,
• Kamuoyunun yüzde 64.9’u enerji tasarrufu konusunda bilgi sahibi,
• Enerji tasarrufu konusunda bilgi edinilen mecralar; yakın çevre, TV programları ve internet,
•Enerjinin verimli kullanılmasına önem verilmesinin nedenlerinin başında hane fatura miktarlarını düşürmek,
• Cihazlarda enerji verimliliği etiketine dikkat etme durumunda; klima ve kombi en yüksek değerde,
• Hanelerde enerji verimliliğini artırmak için ilk düşünülen eylem, binalarda yalıtım yaptırmak olarak sıralanabilir.
Hane Halkı Bilinç Endeks Çalışma Raporu’nda; bilginin davranışa dönüşümü şekli olarak dikkatimizi çeken başlıklar ise;
• Aydınlatma ile ilgili, uygulamalarda bilginin davranışa dönüş oranı yüzde 54,3,
• Yalıtım ile ilgili uygulamalarda bilginin davranışa dönüş oranı yüzde 54,
• Isıtma-soğutma ile ilgili uygulamalarda bilginin davranışa dönüş oranı yüzde 57,2,
• Ulaşım ile ilgili uygulamalarda bilginin davranışa dönüş oranının yüzde 71 ile en yüksek olduğu görülmektedir,
• Ekipman kullanımı konusunda bilginin davranışa dönüşüm oranı yüzde 68,9.

Bu bilinç endeks sonuçları bize hane halkının, enerji verimliliği konusunda bilgi ve bilinç seviyesinin olduğunu ama bunun davranışa dönüşmesi sürecinde hep birlikte daha çok çalışmamız gerektiğini göstermektedir.

Yukarıda bahsettiğim Hane Halkı Bilinç Endeks Çalışması sonuçları idi. Aynı zamanda enerjinin oldukça yoğun kullanıldığı sanayi başlıklı bir çalışmamız da olacaktır.

Enerji Verimliliği ve Çevre Dairesi Başkanlığı, Enerji Verimliliği Derneği ve Organize Sanayi Bölgeleri Üst Kuruluşu (OSBÜK) iş birliğinde, sanayi, hizmet, ulaştırma ve tarım işletmelerinde de enerji verimliliği konusunda bilgi, ilgi ve davranış düzeyini tespit etmeyi ve bunların davranış boyutuna geçirmek için enerji verimliliği bilinç endeksi oluşturmak için gerekli olan KPI’ların tespiti çalışması devam etmekte ve bu raporun kamuoyu ile paylaşılması planlanmaktadır.