Olimpiyatın sürdürülebilirlik yönetimi, enerjisi ve hidrojen

Değerli Okuyucularım,

Etkinliklerde sürdürülebilirlik yönetimi apayrı öneme sahiptir. Kongreler, zirveler, konserler, yüksek katılımlı toplantılar, spor gibi etkinliklerin öncesinde-olurken-sonrasında sürdürülebilirlik yönetilmelidir. Bu konuda Sürdürülebilir Etkinlik Yönetim Sistemi (ISO 20121) standardı ile sertifikasyon da mümkündür. Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim Derneği (SÜT-D) İstanbul Karbon Zirvesi etkinliği için bu sertifikaya sahip ülkemizin ilk sivil gücü. Etkinliklerde sürdürülebilirlik yönetimi ile faaliyetin başta iklime etkileri en aza indirilerek, düşük karbon ayak izi ile çevresel-sosyal-yönetimsel mümkün en iyi iz düşümler yaratılabilir. Yanı sıra her bir etkinlik, belli bir sürdürülebilirlik odak başlığı için yerel ve küresel farkındalık yaratma hedefini stratejik planı da içerebilir ve bununla entegre olarak kamuoyu bilgilendirmesi ve medya yönetimi yapılabilir. 

Dünyanın en fazla seyircili etkinliği olan olimpiyatlar zengin-fakir her ülkede, her yaşta ve her eğitimde insana ulaşabilen küresel heyecan ve enerjidir. Çocukluğumuzdan bu yana tarih yazan sporcuları takip ederiz. Ülkemizin madalyaları gururumuzdur. Olimpiyat meşalesini, sönmeyen alevini biliriz. Her olimpiyat ateşi kazanı teknik ve simgesel-estetik tasarımı ile farklıdır. Bir öyküye sahiptir. Düşük karbon ayak izli olimpiyat ateşini, ilk kez 2012 Londra Olimpiyatı’nda doğal gaz tüketimi azaltımı başarısıyla öğrendik. 2016 Rio de Janeiro Olimpiyatı’nda yine doğal gaz tüketimi azaltılarak, küresel ısınma teması küçük bir kazanın alevi güneşi temsil eden heykele yansıtılırken, 2020 İsviçre Kış Gençlik Olimpiyatı’nda ise kazanda odun peletleri yakıldı.

Japonya Tokyo 2020 Olimpiyatı için erkenden çok çalışmaya başlayarak, daha sürdürülebilir olimpiyat için yeşil bir model olma eylemine akıllı şehir Tokyo için geçilmişti. Farkındalık konusu hidrojen seçildi. Japonya 1964 Tokyo Olimpiyatı ile bizlere Shinkansen yüksek hızlı tren sistemini, teknolojik gücünü tanıtmıştı.

2015 başında, Tokyo 2020 Olimpiyat Köyü’nü Hidrojen Kasabası’na dönüştürme planını duyurarak, olimpiyat ardından Harumi’nin 10 bin nüfuslu örnek hidrojen kasabası olacağını bildirmişti. 2024’te 5432 dairede yaşamın başlayacağı ön görülüyor. Japonya Aralık 2017 tarihli hidrojen Stratejisi ile “Öncü Hidrojen Toplumu Olma” hedefi için ilerlerken hidrojenin taşıt ve ev uygulamaları ile özellikle yakıt hücreleri konusunda müthiş öncüsü halinde. 2018’de Tokyo 2020 Olimpiyatı boyunca yenilenebilir enerji kaynaklı elektrik tüketileceğini, enerji verimliliği ve güneşin önceliklendiğini açıklamış ve Tokyo Güneş Yolu projesinin ilk 1 km’lik uygulaması başlamıştı. Eylül 2019’da ise 30 ülkenin katılımıyla Hidrojen Bakanlar Toplantısı yapıldığında, hidrojen enerji sistemi küresel farkındalığını artırmak için olimpiyatta hidrojenin tüketileceği de bildirildi. Japonya, ileri teknolojisini ve hidrojen liderliğini küresel duyurmak için olimpiyatı büyük bir fırsat olarak kullandı. Bu durum, Japonya’nın büyük ülke başarısı olurken, olimpiyatın esas kazananı ise gezegenimiz oldu. 

Tokyo 2020 Olimpiyatlarında petrol kökenli yakıtlar, elektrik ve güneş elektriği ile sudan üretilen yeşil hidrojen kullanıldı. 78 milyon kWh elektrik tedariğinin 24 milyon kWh’lık kısmı yenilenebilir kaynaklardan, güneşten ve odunsu biyokütleden (inşaat atıkları ile ağaç biçme ve budama artıkları) sağlandı. Fosil kökenli elektrik için ise Yeşil Güç Sertifikası kullanıldı. Hidrojen üretiminin bir bölümü nükleer felaketin yaşandığı Fukushima araştırma merkezinde, 20 MW güneş elektriği kullanan dünyanın en büyük hidrojen üretim tesisinde yapıldı. Yakıt hücreli 500 otomobil ile 100 otobüs yoldaydı. Hidrojen dolum istasyonları sayısı artırıldı. 44 hektarlık, 11 bin sporcu için olan Olimpiyat Köyü’nde hidrojen kökenli elektrik ve sıcak su kullanılırken, sporcuların ulaşımı hidrojenli-yakıt hücreli otobüslerle yapıldı.

Tokyo olimpiyat meşalesi tasarımı Japon kiraz ağacı çiçeği, sakurayı canlandırıyordu. Meşale 2011 Büyük Doğu Japonya Depremi için inşa edilen geçici konutlardan çıkan alüminyum atıklardan üretildi. Tokyo olimpiyat kazanı, Kanadalı Mimar Oki Sato tarafından tasarlandı. Fuji Dağı’na Kurulu, güneşten ilham alan küre, gece seremonisinde sanatçıların ellerindeki, madalya seremonilerinde ise şampiyonların buketlerindeki ayçiçeklerle, nam-ı diğer günebakan, günçiçeği, gündöndü, günâşıklarla güneşin gücünü ortaya koyarken, canlılık ve umut vurgulandı. Güneşe güzellemenin en güzeli, bizler için Milli Okçu Mete Gazoz ve Milli Boksör Busenaz Sürmeneli’nin demetlerindeydi. Olimpiyat güneşe, güne baktı. Tokyo Ulusal Stadyumu ve Tokyo Körfezi’ndeki kazanın alevi hiç sönmedi. Kazanın yakıtı propan ve hidrojen karışımı idi. Mühim bir ilk gerçekleştirilerek olimpiyat ateşinde hidrojen yakıldı. Yanan hidrojende güneş elektriği gücü vardı.

Bu olimpiyat Sürdürülebilir Havacılık Yakıtları (SAF) için de mühim bir aşama oldu. 2014’te Boeing ve Japon havacılık sektörü hazırlık yapmış ve 46 kuruluştan oluşan Yeni Nesil Havacılık Yakıtları Girişimleri (INAF) konsorsiyumunda yol haritası belirlenmişti. Japonya havacılık biyoyakıtları için paydaşlarıyla çok çalıştı. Seyircisiz olimpiyatta uçuş kökenli sera gazları yayımı az oldu.

Olimpiyat karbon dengeleme programı ulaşım ve inşaat dahil tüm doğrudan ve dolaylı sera gazı salımları için uygulanarak, Tokyo’da yayılandan daha fazla emisyon dengelenerek karbon nötrlüğün ötesine geçilme başarısına ulaşıldı. Tokyo’nun 2030’a kadar sera gazı salımını 2000 yılı değerlerinin yarısına indirme ve yenilenebilir kaynak kullanımını yüzde 50 artırma hedefi var. Japonya geçen ay enerji planı taslağını açıkladı. Resmi süreç ilerliyor. Planın Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 26. Taraflar Konferansı’nda, COP26’da sunularak ülkenin iklim liderliğinin duyurulması hedefleniyor. 2019 Japonya enerji kaynak yüzde dağılımı: Fosil (76) +Yenilenebilir (18) + Nükleer (6). Taslakta 2020 için yüzde 36-39 yenilenebilir kaynak kullanımı, güneş gücünün ikiye katlanması, deniz üstü rüzgâr gücünün artırılması, kömür tüketiminin azaltılması, Sıvılaştırılmış Doğal Gaz (LNG) tüketiminin artırılması, nükleer gücün yüzde 20-22 olması, hidrojen ve amonyak enerji sistemlerinin yaklaşık yüzde 1’e ulaşması yer alıyor. Böylece 2019’a göre sera gazı salımlarının üçte bire indirilmesi ön görülüyor. Müthiş.

Atık yönetimi önceliklemesi de olimpiyatta esas alınarak, atık oluşturmama; atığı yeniden kullanma; atığı en aza indirme; atığı geri dönüştürme; atığı geri kazanma; atık bertarafı yapıldı. Atık geri dönüşümü başarısı öne çıktı. 5000 olimpiyat madalyası elektrikli-elektronik atıklardan elde edilen elementlerle üretildi. Meşale taşıyıcılarının tişörtleri, pantolonları ve podyumlar plastik atıklarından üretilirken, sporcular geri dönüşüm kartonundan üretilmiş yataklarda uyudu. Oyunlar için teknik donanımlarda çoğunlukla satın alma değil kiralama yapılarak, yüzde 90 oranında yeniden kullanma ile geri dönüşüm yapılması sağlandı. Japonya’da yeni bir ilk örnek tesis açıldı. 1 ton kanalizasyon atık çamurundan günde 40-50 kg hidrojen üretilecek. Bu miktar 10 binek otomobil veya 25 yakıt hücreli bisikletin günlük ihtiyacına eşdeğer.

Olimpiyatın başta enerji yönetimi olmak üzere sürdürülebilirlik başarısı tarihe yeşil iz düştü. Bu olimpiyat, Hidrojen Olimpiyatı oldu. İklim krizi mücadelesinde başarılı olmaya yardımcı olacak teknolojileri gösterme ve hidrojeni öne çıkarma için olimpiyatın fırsat olduğunu vurgulayan Uluslararası Olimpiyat Komitesi Sürdürülebilirlik Direktörü Marie Sallois özelinde emek verenlere selam olsun. İkinci selam olimpiyatın esas enerji kaynağı olan sporculara olsun. Sporcunun adeta Biyokütle Enerji Santralı (BES) gibi yakma yapan, mükemmel enerji depolama sistemine sahip olan vücudunun kinetik enerjisi madalyalara dönüştü. Harika oldu. Olimpiyat; yeşil toparlanma gereğini hep vurguladığımız, ülkemizin Yeşil Mutabakat Eylem Planı 2021 ve kapsamında enerji ve atığı çok konuştuğumuz bu günlerde umudumuzu artırdı. Tüm bu başlıkları konuşmak üzere takviminiz için bilgi sunuyorum. 28 Eylül’de İklim Dirençli Türkiye İçin Yeşil Toparlanma: Atık ve Enerji Yönetiminin Rolü başlığında VII. İstanbul Karbon E-Zirvesi için bir araya geliyoruz. Enerji sektörümüzün kuvvetli duruş yapacağı zirvemize sizleri de bekliyoruz. Buyurunuz.

Enerjinize, çevrenize ve ikliminize iyi bakınız değerli okuyucularım.