Doğalgaz Piyasalarında Ticaret ve Tedarik konuları masaya yatırıldı

 Enerji Ticareti ve Tedariği Zirvesi’nde günün 2’inci oturumu“ Doğalgaz Piyasalarında Ticaret ve Tedarik” konu başlığıyla ilgili kamu kurum ve kuruluşları, sektör temsilcileri ve paydaşlarının yoğun katılımıyla gerçekleşti.

 

2’inci Enerji Ticareti ve Tedariği Zirvesi (ISTRADE)’da “Doğalgaz Piyasalarında Ticaret ve Tedarik” oturumu düzenlendi. Açılış konuşmasını EFET Yönetim Kurulu Üyesi ve Avrupa Birliği İrtibat Ofisi Direktörü Dr. Jan Haizman’ın yaptığı oturuma; EPİAŞ Doğalgaz Operasyon Yönetmeni Mustafa Güzel, BOTAŞ Doğalgaz Toptan Satış Daire Başkan Yardımcısı Zekeriya Küçük, BOTAŞ Piyasa İşlemleri Müdürü Yunus Emre İcik, OMV Enerji Ticaret A.Ş. Genel Müdürü Serkan Hotoğlu ve Shell LNG Orijinasyon Akdeniz Genel Müdürü Laure Baynes Clarke konuşmacı olarak katıldı.

 

Oturumun açılış konuşmasını yapan EFET Yönetim Kurulu Üyesi ve Avrupa Birliği İrtibat Ofisi Direktörü Dr. Jan Haizman, Türkiye’nin dinamik bir ülke olarak Hub üzerinden ticaret yapanlara güvenlik sağlandığını belirterek, EPİAŞ’ın gaz piyasalarına açılmasıyla, Türkiye’nin de piyasalarda etkisinin artacağını belirtti.

 

“TÜRK AKIMI ÖNEMLİ BİR ROL OYNAYABİLİR”

 

Haizman sözlerini şöyle sürdürdü; “Bir hubı geliştirmek için altyapı ve ticari ayarlamalar gerekiyor. Doğalgaza erişim önemli. Ticari ayarlamalarla hubtan huba taşıma yapılabilir. Belli hacimleri satmayı buradaki firmalarla yapmayı taahhüt ediyorlar. Buradaki hublar back-up hizmeti verebilmeli. Pazarın yeni oyunculara güven vermesi gerekiyor. Bunların kombinasyonu likidite sağlıyor ve pazarı etkiliyor. Burada güven de oluşturuyorlar. İnsanlar güven duyuyorlar. Buradaki şeffaflık önemlidir. Çoğu Pazar artık bu şekilde yapılandırılıyor. Optimizasyon sayesinde risk yönetimi de yapılır. İyi bir hub tasarımı ticaretin koşullarını gerektirir. Networklere ve altyapılara erişimi sağlar. Likiditeyi mümkün kılar. Bu hub ne sağlar? Opsiyonellik fiyatlandırması ve şeffaflık oluşur. Daha fazla üretim ve optimizasyon olur. Bu hub daha derin olursa fiyat endeksi sadece için değil tüm güneydoğu Avrupa içindir. Sadece Türkiye ve komşuları arasında düşünülmesi gereken bir şeydir. Avrupa’nın doğusunda çok büyüklükler vardır. Yakın bir fiyat kolerasyonu var. Hızlı ilerleme görülen bir yer de Ukrayna’dır. Ukrayna’da doğalgazda büyük değişimler oluyor. Türkiye’deki durum biraz farklı. 2015-2016 arasında fiyatlardaki farklılıklar bir sınır korelasyonu yok. Türk Akımı önemli bir rol oynayabilir. Bir kaldıraç olacaktır Türkiye’nin öneminin artması için. Bu proje için önemli çalışmalar yapıldığına inanıyorum. Aynı zamanda yeterli bilgi de oluştu. Dengeleme her zaman bir işlev olacaktır”

 

EPİAŞ Doğalgaz Operasyon Yönetmeni Mustafa Güzel “Türkiye’de serbest bir doğalgaz piyasası yok. Sondan gidip, ideal sistemi nasıl kuracağımızı düşünüyoruz. EPİAŞ olarak nasıl bir spot piyasa kurulur bunun çalışmalarına başladık. Önümüzdeki kısa dönemde faaliyete geçecek olan bir piyasa kuruluyor. 31 Mart tarihinde EPDK tarafından bir yönetmelik çıkarıldı. Bütün bu çalışmalar BOTAŞ, EPDK, EPİAŞ ve özel sektörle beraber yapıldı. Burada sürekli ticaret sistemi var. Günlük referans fiyatlar hesaplanıyor. İletim şirketleri de belli saatlerde işlemlerini yapabiliyor” dedi.

 

“PİYASADA YAPILAN İŞLEM SONUCUNDA OLUŞAN HACİMLER AVANS OLARAK ÖDENECEK”

 

Her eşleşmenin kendi fiyatı üzerinden uzlaştırıldığının bilgisini paylaşan Güzel sözlerini şöyle sürdürdü; “Buradaki günlük referans fiyat oluşacak, her eşleşmeden sonra yayınlanacak. Piyasa bazlı dengeleme fırsatı sunulacak iletim şirketi için. Piyasa katılımcılarına kendilerini dengeleme fırsatı sunulacak. BOTAŞ dengeleme gazı fiyatını ay öncesinde belirliyor. Maliyetleri bilerek iletim sisteminden gaz alıp satabiliyor. Organize toptan satış piyasası özel sektör içinde kendilerini dengeleyecekleri alternatif bir piyasa olduğundan bunu kullanabilecekler. Dengeleme piyasasında bir rekabet oluşacak. Piyasada yapılan işlem sonucunda oluşan hacimler avans olarak ödenecek. Doğalgaz piyasası vadeli ürünler bir ihtiyaç, bunların olması gerekiyor. Organize toptan piyasası geliştikçe kontrollü olarak ithalat serbestisi getirilebilir”

 

Bakanlık ve BOTAŞ’ın LNG konusunda ciddi çalışmalar yaptığını ifade eden Güzel, Sınırlarda bölgesel tüketimler için bir ticaret yapılıyor. Sınırlar arasında yüksek kapasiteler var. Sınırlar arasında daha büyük ticaretler söz konusu. Bulgaristan sınırında büyük bir kapasite var. Avrupa’ya açılım ve Bulgaristan’da da depo yatırımları var. 2020’li yıllarda Azerbaycan ve Mavi Akım anlaşmaları sonra erecek. Alım garantisiz anlaşmaların referans alınabileceği daha kısa vadeli anlaşmalar yapılabilir. Tüketicilerin rekabete gireceği bir ortam oluşabilecek. Talep tarafının rekabeti olacak. Türkiye konumunda dolayı büyük bir ticaret merkezi olabilir. Doğalgaz piyasasındaki mevcut paradigmanın değişmesi gerekiyor. Doğalgaz piyasasında uzun süredir aynı konuları konuşuyoruz” açıklamasında bulundu.

 

BOTAŞ Doğalgaz Toptan Satış Daire Başkan Yardımcısı Zekeriya Küçük: Şeffaflık konusunda iletim operatörünün bütün paydaşlara eşit mesafede durması gerektiğini düşünüyorum. Serbest piyasa dediğimizde, BOTAŞ’ın bakışı olumsuz değil, piyasayı destekleyici konumda yer alıyor. BOTAŞ proaktif bir şekilde süreç içerisinde yer alıyor. Bundan sonraki süreçte de dile getirmeye devam edeceğiz. BOTAŞ’ta ciddi birikim var. Bu birikim piyasalaşma sürecine büyük katkılar sağlayacağını düşünüyorum. EPİAŞ tarafından yapılması planlanan simülasyon çalışmalarını görmek istiyoruz. Bu çalışmaların içerisinde aktif olarak yer alacağız. 196 milyon metreküplük bir giriş kapasitemiz vardı. 217 metreküp lük bir arzı gördük. Oluşan PİKİ karşılayabilecek bir arz kapasitesine sahip değiliz. Türkiye jeopolitik açıdan önemli bir konuma sahip. Avrupa biz daha çok transit ülke olarak görüyor. Doğalgaz ticaret merkezi kurmak üzerine plan yapmalıyız.

 

Dengeleme mekanizmasının devreye girmesiyle rakamların artacağını düşündüğünü kaydeden BOTAŞ Piyasa İşlemleri Müdürü Yunus Emre İcik, “ Şu anki sistemde ithalatçılar ellerindeki gazı toptancılara devretmeyi tercih ediyorlar. Burada riski alan kısım toptan satıcılar. İletim kapasitesi olarak ve arz girişi anlamında BOTAŞ’ın çalışmaları devam ediyor. Esneklik çok önemli. Bunu sağlayacak en önemli enstrümanlar depo ve LNG. Yüzde 5 depo oranımız var. Bunu arttırmak için çalışmalar yapılıyor. 2023 yılında bunun 3 katına çıkmasını bekliyoruz. Altyapı konusunda, bizim piyasamızdaki dağıtım şirketlerinin rolü Avrupa’dakilerden farklı. Fiziki altyapı çalışmaları yapıyoruz. Bizim iletimci olarak rolümüz; altyapıyı hazır tutmak. Simülasyon çalışmaları yapıyoruz. Kapasitemizi ne kadar arttıracağımıza dair çalışmalar yapıyoruz. Gaz ticaret merkezi olmak için organize bir piyasaya sahip olmamız gerekiyor. Şu anda EPİAŞ’la uyumlu çalışmalar yaptık. Proaktif rol oynamak istiyoruz. Altyapıyla alakalı esneklik sağlamamız lazım. Bizde bu konuda simülasyon çalışmalarını yapıp, yatırımların yapılıp yapılamayacağı noktasında olacağız. Fiyat mekanizmasında çok faz rolümüz yok. Biz, adil, şeffaf ve tarafsız olmalıyız. Mevzuatlara şeffaflığı yazmamız lazım” dedi.

 

“MEVCUT ÜLKELERE ALTERNATİF YOLLARDAN DOĞALGAZ GETİRİLMESİ LAZIM”

 

Türkiye’nin enerji ihtiyacının yüzde 35 ‘inin doğalgazdan karşılandığını kaydeden OMV Enerji Ticaret A.Ş. Genel Müdürü Serkan Hotoğlu “Teknik bakış açısında desteklemek için bir takım çalışmalar yaptık. Geçmişte ne olmuş gelecekte ne olabilir. Bundan 15 yıl önce 16 milyar metreküp doğalgaz tüketiyorduk. 15 yılı ciddi büyüme oranlarıyla tamamlayan Türkiye 48-50 milyar metreküp doğalgaz tüketti. 2020-2021 yıllarında gösterge doğalgaz kontratları yenilenme aşamasına gelecek. OMV’nin yaptığı tahminlere göre, Türkiye’nin 55 ila 60 milyar metreküp tüketiminin gerçekleşeceğini düşünüyoruz. GAZBİR’in yaptığı evsel tüketim miktarlarını veri olarak ele aldık. Sahip olacağımız network yapısı esnek olmalı ki arz güvenliğimiz sağlansın. Kontrat yenileme dönemine geldiğimizde 300 milyon metreküp ve üzerine yaklaşacaktır. Önümüzdeki 4 yılda sektör oyuncuları olarak ne kadar doğru değerlendirirsek kontratları kazanma döneminde daha güçlü oluruz. Türkiye gelişmekte olan bir ülke. Türkiye için kanıtlanmış en doğru büyüme rakamı yüzde 5 civarında. 60 milyar metreküp tüketim tahmini çok uzak bir ihtimal değil. Ekonomik büyüme endüstriyle oluyor. Özel sektörün doğalgaz ithalatındaki payı artacak. Türkiye olarak doğalgaz ihtiyacımızın yüzde 99’unu ithal ediyoruz. Özel sektörün ithalattaki payını artırmasıyla serbest piyasa olacaktır. BOTAŞ’ın altyapı yatırımlarını göz önünde bulundurarak, ciddi önlemler aldığını öngörüyoruz. Yeraltı depolamanın arttırılması, kapasite altyapı çalışmalarının genişletilmesi yönünde insiyatif alınması. BOTAŞ’a düşen görev de budur. Önünüze yaklaşan kontrat dönemindeki pazarlık gücünü arttıracaktır. Özel sektörün ciddi anlamda ivme kazandıracağını düşünüyoruz. Mevcut ülkelere alternatif yollardan doğalgaz getirilmesi lazım. Güneydoğu Avrupa ülkeleri üzerinden getirilecek doğalgazın ve İsrail Leviathan Bölgesi’nin ciddi potansiyel teşkil ettiğini düşünüyoruz. Özel sektörün bir şekilde devlet tarafınca desteklenmesi lazım” diye konuştu.

 

Türkiye’ye ilk doğalgazın 1986 yılında geldiğini hatırlatan Hotoğlu, “Doğalgazın ulaşmadığı nokta çok az kaldı. İkame yakıtlarla rekabetten, doğalgazın doğalgazla rekabet ettiği bir noktaya geldik. EPİAŞ’ın insiyatif alarak başlattığı gün öncesi pazarını daha ileriye taşıyabiliriz. Pazar arzın ve fiyatın oluştuğu yatırımcıya en önemli sinyalin verildiği noktadır. Tedarikçi sayısının artarak rekabetçi fiyatlarla rekabet edilebilirse Pazar oluşabilir” dedi.

 

“LNG’DE BÜYÜME OLACAK”

 

Shell LNG Orijinasyon Akdeniz Genel Müdürü Laure Baynes Clarke “ Türkiye heyecan verici bir gaz pazarına sahip. Gittikçe artan bir enerji talebi var. LNG 4 ila 4,5 oranında arttı. Elektriğin de ciddi bir miktarda artacağın görüyoruz. Düşük karbon ve yenilenebilir enerji kaynaklarından enerji sağlamak daha faydalı olacaktır. Yüksek sanayide demir çelik plastik gibi sektörler hidrokarbonlara ihtiyaç duyarlar. Bunların hepsi elektrikten yapılamaz. En temiz hidrokarbon doğalgazdır. Enerji geçişiyle alakalı olarak doğalgaz büyük rol oynayacak. Ağırlıklı olarak LNG’ye dayanıyor. Türkiye’nin gaz talebi yüzde 4 ila 5 arası artıyor. Politikalara baktığımızda boru hatları üzerinde etkisi var. Ülkeleri bir araya getiriyor Türkiye. LNG tedariğinde çok hızlı bir artış var. Ana akıma geldikten sora ortaya çıkıyor. LNG’de büyüme olacak. Biz güçlü bir talep artışı öngörüyoruz. Çin ve Hindistan gibi iki kaynak var. 21 tane FSRU var. 10 tanesi inşaat halinde. En çok ithalat yapan ülkeler Çin ve Hindistan. Avrupa ülkelerinde İngiltere ve Belçika gibi ülkelerde gaz düşüyor. LNG kargosunun gideceği bir yeri yoksa kuzey Avrupa’ya sıvılaştırması lazım. Türkiye’de LNG merkezlerine yönelik ciddi bir artış var. Türkiye esneklikten dolayı küresel pazara büyük katkı sağlayacaktır” ifadelerini kullandı.