Enerji bağımsızlığında LPG Türkiye’nin teminatı
LPG, her geçen gün gelişen ve büyüyen binden fazla uygulama alanıyla enerji sektöründe kilit rol oynuyor. TOBB LPG Meclisi Başkanı Melih Poyraz ve Anadolu LPG ve Akaryakıt Sanayicileri ve İşadamları Derneği Başkanı Atalay Armutcu sektörün sorunlarını, beklentilerini ve geleceğe yönelik tahminlerini gazetemize değerlendirdi.
LPG kaynak bolluğu ve farklı alanlardaki uygulamaları sebebiyle ideal bir enerji kaynağı. Taşınabilirliği, kolay nakledilebilir ve depolanabilir olması ve hemen her alanda kullanılabilir olmasıyla LPG, tükenmeyecek ve kullanım oranı düşmeyecek kaynaklar arasında gösteriliyor. LPG’nin binden fazla uygulama alanı bulunuyor; konutlarda, ticari işletmelerde, endüstride, ulaşımda ve tarımda olmazsa olmaz kaynaklardan.
Tüm bunların yanında uzmanlara göre LPG’nin, doğal gazı ikame edebilecek kabiliyete sahip olması ülkemizin enerjide dışa bağımlılığını önemli ölçüde azaltacak. Dahası geçtiğimiz yıl 6 Şubat’ta yaşanan, 11 ili etkileyen ve onlarca vatandaşımızın yaşamını yitirdiği depremlerde de LPG’nin hayati öneminin bir kez daha altı çizildi.
Ülkemiz LPG sektörünün geçtiğimiz yıl yaşadığı süreçleri, bu yıl beklentilerini ve sorunlara olan yaklaşımlarını sektörün değerli isimleri; TOBB LPG Meclisi Başkanı Melih Poyraz ve Anadolu LPG ve Akaryakıt Sanayicileri ve İşadamları Derneği Başkanı Atalay Armutcu Enerji Petrol Gaz Gazetesi okuyucuları için yorumladı.
TOBB Türkiye LPG Meclisi Başkanı Melih Poyraz
‘TÜRKİYE LPG PAZARI, DÜNYADA ENERJİ AMAÇLI KULLANIMA GÖRE 10. SIRADA YER ALIYOR’
Günümüzde olduğu gibi gelecekte de enerji yelpazesinde önemli bir noktada olacağı öngörülen LPG’nin küresel boyuttaki tüketimi, Dünya Likit Gaz Birliği (WLGA) tarafından 2023 yılında paylaşılan raporda yer alan verilere göre 342 milyon tona ulaştı. 2022 yılında LPG üretimi ise 344 milyon ton olarak gerçekleşti.
WLGA raporuna göre, LPG tüketimi geçtiğimiz 10 yılda 87 milyon tonluk bir artış kaydederek 1,3 katına çıktı. Raporda yayınlanan verilere göre, 2022 yılı LPG tüketiminin küresel boyutta bir önceki yıla göre yüzde 3 oranında büyüme kaydederek 342 milyon tona ulaştığı görülüyor. Önümüzdeki 10 yıllık dönemde yakıt verimliliği ve karbondan arındırma hedeflerinin, uzun vadede fosil bazlı ulaşım yakıtlarına yönelik talebin yapısal düşüşünü etkileyeceği beklenirken, LPG için özellikle petrokimya sektöründe ve potansiyel olarak konut pazarlarında büyümenin devam edeceği düşünülüyor.
Tüketim oranları ülke bazında değerlendirildiğinde 2023 yılında Çin, 74 milyon ton ile liderliğini korudu. Çin’i ABD ve Hindistan takip ediyor. Bu üç ülkedeki tüketim, toplam küresel tüketimin yüzde 44’üne denk geliyor. Türkiye ise evsel LPG tüketiminde Avrupa’nın en büyük 5. pazarı konumunda.
WLGA’in raporuna göre küresel ölçekte yüzde 7’lik bir paya sahip olan otogaz tüketimi, evsel, petrokimya ve sanayi tüketiminin ardından küresel tüketimde 4. sırada yer alıyor. Rusya, Türkiye ve Güney Kore, dünya genelinde en çok otogaz tüketen ilk üç ülke olarak öne çıkıyor. Bu ülkelerde tüketilen LPG miktarı, küresel otogaz tüketiminin yüzde 36’sına denk geliyor. 5,1 milyon adet ile dünyanın en büyük LPG’li araç parkına sahip olan ülkemizde, binek araçların yüzde 34’ünde otogaz kullanılıyor. Otogaz, Türkiye’de 2011’den bu yana en çok tercih edilen otomobil yakıtlarının başında geliyor.
Yine rapora göre, 2023 yılında dünya çapında deniz yolu ile LPG ihracatında artış göze çarpıyor. Geçtiğimiz yılda LPG taşımacılığı yapan gemi sayısındaki artış 84 olarak gerçekleşti. Böylece LPG taşıyan gemilerin sayısı 1.363’e, kapasite ise 47 milyon metreküpe ulaşmış oldu.
Avrupa’da 2. büyük pazar olarak konumlanan Türkiye LPG pazarı, dünyada enerji amaçlı kullanıma göre petrokimya ve rafineri hariç tutulursa 10. sırada yer alıyor. 2023 Aralık ayı itibarıyla Türkiye’de toplam LPG talebinin yüzde 19’u yerli üretimle, yüzde 81’i ise ithalat yoluyla karşılandı. İthalat yapılan ülkelerin başında Cezayir, ABD ve Rusya geliyor.
2023’ün Ocak ayında ton başına 574 ABD doları olan Cezayir bazlı LPG fiyatı (SP), Aralık ayını ton başına 534 ABD doları olarak kapattı. Yıl genelinde LPG fiyatları, ton başına 527 ABD doları ortalamayla seyretti. 2023 yılının ilk üç ayında LPG fiyatları arz endişeleri sebebiyle artış gösterdi. Mart ayında ton başına 675 ABD doları ile 2023 yılının en yüksek seviyesine ulaşan fiyatlar, temmuz sonuna kadar düşüş gösterdi. Sonrasında ise Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü OPEC+ tarafından üretim kesintilerinin devam etmesiyle ham petrol fiyatlarına paralel LPG fiyatı yukarı yönlü hareketine Kasım ayına dek devam etti. Yıl sonuna doğru ise dünyadaki zayıf ekonomik veriler, kış dönemine yönelik talep endişeleri ve sıkı para politikalarının küresel büyümeye olan etkisiyle LPG fiyatları da düşüş gösterdi. 2023 yılında nihai tüketici fiyatlarına bakıldığında; otogazda ve tüpgazda yüzde 73 seviyelerinde fiyat artışı gerçekleşti. T.C. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) aralık ayı sektör raporuna göre, 2023’te Türkiye tüpgaz pazarı imalat ve inşaat sektörlerindeki talep artışı ile yüzde 1,5 büyürken, yılın ilk yarısında enflasyonun altında gerçekleşen fiyat artışları ve otogaz ürününün benzine karşı yüzde 40-45 bandında ekonomik avantaj sağlaması ile otogaz pazarı ise yüzde 13,5 seviyelerinde büyüme gösterdi. Toplam pazarda ise bir önceki yıla göre yüzde 13,8 büyüme gerçekleşti.
“KOMİTELERİMİZ TÜM KONULARDA KAMU YARARINI DA GÖZETEREK EN İYİ ÇÖZÜMÜ ÜRETMEYE ÇABA GÖSTERİYOR”
Kamu ve özel sektörü aynı platformda geniş bir yelpazede buluşturan TOBB Türkiye LPG Meclisi olarak, LPG pazarının gelişimi ve sürdürülebilirliğinin yanında, sektördeki iyi uygulamaların yaygınlaşması ve tüketici memnuniyetinin arttırılması için çalışıyoruz. Mevzuat, Teknik, Tüplügaz ve Otogaz olmak üzere 4 alt komitemiz var ve komitelerimizde yer alan sektör temsilcilerimiz gündemimizdeki konuları detaylı analiz ederek takip ediyorlar. Komitelerimiz tüm konularda kamu yararını da gözeterek en iyi çözümü üretmeye çaba gösteriyor.
13 Mart 2024 tarihinde gerçekleştirilen TOBB T. LPG Meclisi Toplantısında gündemimizdeki en önemli konular; tüp takip sistemi, sınır bölge tüp geçişleri, ulusal taşıt tanıma sistemi, istasyonlarda sorumlu müdür uygulaması ve otogaz istasyonlarında LPG tüpü dolumu oldu.
Özellikle otogaz istasyonlarında LPG tüpü dolumu konusuna değinmek istiyorum. Ağır cezalarla yaptırıma bağlanmış olsa da tüketicilerin otogaz istasyonlarında bütçelerine göre LPG tüpü doldurması son dönemde tehlikesi göz ardı edilen bir uygulama haline geldi. Teknik kontrolleri yapılmamış tüplerin farklı aparatlarla istasyonlarda doldurulması, piyasada dolaşması, konut ve iş yerlerinde kullanımı kamu can ve mal güvenliğini ciddi şekilde tehdit ediyor.
Mevzuatça yasaklanmış bu uygulamaya karşı bayiler uyarılsa da birçok ilde otogaz istasyonlarında LPG tüplerinin dolumunun yoğunlaştığını görüyoruz. Bu istasyonların yakında büyük bir faciaya sebep olmasından ve ölümle sonuçlanabilecek kazalar oluşturmasından kaygı duyuyoruz. Bu sebeple, LPG tüpü dolum işlemlerinin dağıtıcı firmaların lisanslı dolum tesislerinde teknik düzenlemelere uygun olarak yapılması can güvenliği açısından kritik.
Otogaz istasyonlarında mevzuata aykırı ve güvensiz şekilde LPG tüp dolumlarının yapılması; sadece tüpgaz dağıtıcılarının ve bayilerin faaliyetlerini değil depremler dahil tüm krizlerde vatandaşın kara gün dostu olan LPG sektörünün algısını ve gelişimini de olumsuz yönde etkiliyor. Giderek arttığı gözlemlenen bu uygulamanın aynı zamanda can güvenliğini tehlikeye attığı göz önünde bulundurularak, mevzuata aykırı yollarla yapılan yasadışı tüp dolumlarının engellenmesi gerekiyor. Bunun için de ilgili Kolluk Kuvvetlerince yapılan denetimlerin arttırılması ve Kanun’da belirlenen cezaların uygulanarak gerekmesi halinde caydırıcı nitelikte yasal düzenlemeye gidilmesi gerektiğine inanıyoruz.
“İLAVE MALİYETLER ALIM GÜCÜ GİDEREK DÜŞEN TÜKETİCİYİ OLUMSUZ YÖNDE ETKİLEYECEK”
9 Ocak 2024 tarihli Resmi Gazetede LPG Tüplerinin Piyasada Takip Edilmesine İlişkin Tebliğ yükümlülüğü 1 yıl daha uzatılarak 31 Aralık 2024 tarihine kadar ertelendi. EPDK tarafından da gelişmelerin 3 aylık dönemlerde raporlanması bekleniyor. Daralan pazarda barkod uygulamasına yönelik isterler, sektöre operasyonel, teknolojik ve ekonomik anlamda önemli maliyetler ve zorluklar getiriyor. Oluşacak ilave maliyetlerin ise alım gücü giderek düşen tüketiciyi olumsuz yönde etkileyeceğini düşünüyoruz.
Uygulamada talep edilen bilgilerinin kaydedilmesi, nihai kullanıcılar tarafından tepkiyle karşılanabilir ve müşteriler kişisel verilerini paylaşmak istemeyebilirler. Bu çekince ile başkalarının kimlik bilgilerinin verilmesine sebebiyet verebilecek, bu da LPG tüpünün herhangi bir olaya karışması durumunda, kimlik bilgisi kullanılan kişiyi ya da bayiyi hiçbir suçu olmamasına karşın zan altında bırakabilecek.
Sektörde devam eden sınır bölgelerindeki tüp geçişleri, hurda tüplerin lisansı olmayan hurdacılar tarafından imhası, dağıtıcıların tüplerini kaybetmesine sebep oluyor. Otogaz istasyonlarında kaçak tüp dolumları ve çapraz dolumlar ise dağıtıcıların tüplerinin başka kişi ve firmalar tarafından doldurulması can güvenliğini tehdit ediyor. Sektörümüzde yaşanan bu denli önemli konular için uzun yıllar mücadele edilse de çözüme ulaşılamadı. Tebliğ kapsamındaki yükümlülükleri yerine getirebilmek için dağıtıcı şirketler çok ciddi maliyetlere katlanırken, bu sektör sorunları da sistemin güvenilirliğini sekteye uğratıyor.
TÜPGAZ VE LPG İLE ÇALIŞAN CİHAZLAR DEPREM SONRASI İÇİN BÜYÜK ÖNEM TAŞIYOR
Her fırsatta değinmeye çalıştığımız LPG’nin enerji sektöründeki konumu 2023 yılında yaşadığımız ve hepimizi derinden etkileyen büyük depremle bir kez daha gündeme geldi.
Ağır kış koşullarının da eklenmesiyle zorlu yaşam mücadelesi verilen afet bölgelerine LPG taşınabilir özelliği ile en hızlı ve esnek çözümü sunuyor. Elektrik ve doğalgazın kesilmesi nedeniyle tüpgaz ve LPG ile çalışan cihazlar deprem sonrası ısınma ve pişirme gibi en temel ihtiyaçları karşılayabilmek açısından büyük önem taşıyor. Bir afet yaşandığında ilk akla gelen ürünlerden biri tüpgaz ve katalitik sobalar oluyor.
Sektörümüze bu zor günlerde çok büyük sorumluluk düşüyor. Deprem olduğunda sektör olarak ilk andan itibaren deprem bölgelerinde LPG’nin sürekliliğinin sağlanması adına gerekli adımları hızla attık. Valiliklerimiz ve AFAD İl Müdürlükleri’nin koordinasyonunda bölgedeki ihtiyaçları belirleyerek, depremzedelerimizin ve arama kurtarma ekiplerinin gereksinim duyduğu ürün ve ekipmanların temini için çalışmalar başlattık. Deprem haberinin alındığı ilk andan itibaren sektörümüz hızlı bir destek verdi ve tüplü LPG ile elimizde bulunan tüm sobalar, ocaklar, aydınlatıcılar deprem bölgesine ulaştırıldı.
5307 sayılı LPG Piyasası Kanun, LPG Dağıtıcı şirketlerin tüplü LPG faaliyeti yaparken, dolum tesislerinde sadece kendi tescilli markası ve amblemini taşıyan LPG tüplerinin dolumunu yapmalarını zorunlu tutarken, farklı firmalara ait tüpleri ise karşılıklı yapılan dolum anlaşmaları uyarınca doldurabilmelerine olanak sağlıyor. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, Kahramanmaraş merkezli depremler sonrası yayınladığı Kurul Kararı ile OHAL süresi boyunca bu kanunun getirdiği yükümlülükleri erteledi. Ancak, OHAL süresinin sona ermesine rağmen piyasadaki bazı LPG Dağıtıcı şirketleri farklı şirketlerin tüplerine dolum yapmaya devam ediyor. Tüp markası özelinde değişen teknik kontrolleri LPG Dağıtıcı şirketlerin güvenlik kriterlerine göre yapılmamış tüplerin, piyasada dolaşması, konut ve iş yerlerinde kullanımı kamu can ve mal güvenliğini ciddi şekilde tehdit ediyor. Ayrıca, Kanuna aykırı bu dolum faaliyeti, tüpleri kullanılan şirketlerin ekstra tüp üreterek yüksek maliyetlere katlanmasına neden oluyor. Mevzuata aykırı yapılan yasadışı tüp dolumlarının engellenmesi amacıyla gerekli aksiyonların alınması gerekiyor.
Bildiğiniz gibi ülkemizde doğalgazın yayılımı tüpgaz sektöründe çok büyük daralmaya sebep oluyor. LPG dağıtım firmalarımızın elinde yeterli sayıda LPG ile çalışan cihaz bulunmuyor. Bu da felaket zamanlarında ciddi bir sıkıntıyı beraberinde getiriyor. Ülkemizin bir deprem ülkesi olduğunun unutulmaması, acil durumlarda ve afet yönetimi sırasında LPG’nin sağladığı faydanın kamu nezdinde her daim gündemde tutulması kritik önem taşıyor. Her ürünün potansiyelini değerlendirerek her an, her lokasyonda ve her koşulda enerji sağlayacak LPG’nin enerji politikalarımızda çok daha fazla desteklenmesi gerekiyor.
Anadolu LPG ve Akaryakıt Sanayicileri ve İşadamları Derneği Başkanı Atalay Armutcu
‘LPG PİYASASINA TÜP TAKİP SİSTEMİ KURMA ZORUNLULUĞU GETİRİLMEMELİDİR’
2023 yılı LPG piyasasının ülkemizin enerji güvenliğine katkısının açıkça anlaşıldığı bir yıl oldu; Kuzeyimizdeki savaş nedeniyle doğalgaz fiyatlarının aşırı yükseldiği dönemde fabrikalarımızın imdadına LPG piyasası yetişti. Doğalgaz yerine LPG bağlanarak üretim devam etti. Doğalgaz fiyatındaki dalgalanmadan üretim maliyetleri daha az etkilendi.
Depremin hemen ardından yüzbinlerce LPG tüpü bölgeye gönderildi. Bu tüpler sayesinde depremden etkilenenlere ve kurtarma çalışmasına katılanlara yemek verilebildi. Pek çok kişi donmaktan kurtarıldı.
Enerji çeşitliliğinin önemi bir kez daha anlaşıldı. LPG, doğalgaza oranla daha kolay depolanabilen ve taşınabilen bir ürün olduğundan enerji çeşitliliğine önemli katkı sunmaktadır. Doğalgazla çalışan her cihaz LPG ile de çalışabilmektedir. LPG sadece doğalgaza değil; benzin, motorin, odun, kömür, fueloil ve benzeri ürünleri de ikame edebilmektedir.
Enerjinin silah olarak kullanılabildiği bu dönemde enerji güvenliğimiz için LPG’nin ne derece önemli olduğu görüldü. Özelikle enerjide dışa bağımlı ülkelerde enerji çeşitliliği daha önemli hale geldi. Bir taraftan doğalgazı yaygınlaştırırken diğer taraftan LPG piyasasını korumamız gerektiği anlaşıldı. Pazardaki daralmaya rağmen tüplü LPG piyasası ayakta kalma mücadelesini sürdürmektedir.
“LPG TÜPLERİNİN SADECE YÜZDE 25’İ DAĞITICILARIN KONTROLÜNDE”
Varlığını sürdürmeye çalışan tüplü LPG piyasasına tesisleri havadan yapılacak drone saldırılarına karşı koruma yükümlülüğü getirilmeye çalışıldı. Dinledik Sayın Yetkiliyi, ancak “hava sahamızı korumak için komşu devletten yardım mı isteyelim” demeye dilimiz varmadı. Neyse ki drone saldırılarına karşı havada önlem alma yükümlülüğünde ısrar etmediler.
Ancak tüplerin el yapımı bomba yapımında kullanılmasının önlenmesine yönelik yükümlülükte ısrar edilmektedir. Esasında şirketlerin yapacağı bir katkı bulunmamaktadır. Fakat, güvenlik diyorlar, akan sular duruyor. LPG tüplerinin kalkanına karekod yerleştirilerek tüplerin her aşamasının takibi zorunluluğu getirildi. Oysa el yapımı bomba yapılırken tüplerin kalkanı kesilip atıldığından patlatılan tüpün kimliği zaten belirlenemeyecektir. Terörle mücadele eden başka hiçbir ülkede tüp takip sistemi kurma zorunluluğu bulunmamaktadır. LPG tüplerinin sadece yüzde 25’i dağıtıcıların kontrolündedir. Pazar daraldığından tüpler yazlıklarda, köylerde, evlerin balkonlarında beklemektedir. Tüpler; tali bayi, alt bayi, tüp takascısı, nakliyeci, tüp tamircisi, hurdacı vb. dağıtıcı ve bayi dışında binlerce esnafın elinden geçmektedir. Doluma gelmeyen tüpün barkotlaması imkânsızdır. Tüpler dolum esnasında su havuzlarında kaçak testinden geçer, ardından boyanır. Tüpler sürekli birbirine çarpar. Belli aralıklarla kumlamaya girer. Tüpün kalkanında bile olsa barkodun okunması, seri numarasıyla eşleştirilmesi veya karekodun çalışması mümkün değildir. EYP yapımında tüpün yerine kullanılabilecek tencere, varil, bidon benzeri yüzlerce çeşit ürün vardır. Sadece çekiç ve kaynak makinasıyla her sacdan basınçlı kap üretilebilir. Malzeme takibiyle EYP yapımının önlenmeye çalışılmasının sonu; yassı mamul üreten bütün demir çelik fabrikalarımızın kapatılmasına kadar uzanır. Hurdaların tamamı takip edilemeyeceğinden malzeme takibiyle basınçlı kap temininin önlenmesi imkânsızdır. LPG tüpleri basınçla karşılaştığında parçalanmayıp ortadaki kaynak yerinden ikiye ayrılacak özellikte üretilmiştir. Standartlara uygun üretilen bir LPG tüpü kendisi parça etkisi oluşturmaz. Üstelik içerisine konulan bilye benzeri malzemelerin parça etkisini de azaltır. LPG tüpüne yerleştirilen patlayıcı en az kayba yol açar.
“LPG PİYASASI, TAKİP SİSTEMİ İŞLETME MALİYETİNİN ALTINDAN KALKAMADIĞINDA ÜLKEMİZİN ENERJİ GÜVENLİĞİ TEHLİKEYE GİRECEKTİR”
Yüz milyonlarca LPG tüpünün takibinin mümkün olmadığı, tüplerin gövdesine barkot konulamadığı, sistemin tüplü LPG piyasasının işleyişine zarar vereceği ve takip sisteminin amaca hizmet etmeyeceği anlaşılmıştır.
EYP yapımını önlemeye katkı sağlamadığı halde LPG piyasasına tüp takip sistemi kurma zorunluluğu getirilmemelidir. LPG piyasası, takip sistemi işletme maliyetinin altından kalkamadığında ülkemizin enerji güvenliği hiç yere tehlikeye girecektir.