Akaryakıt ve LPG sektöründe dönüşüm ve gelişimin yılı: 2024

Gözde Emlik – İstanbul | Akaryakıt ve LPG

---

Akaryakıt ve LPG, dünya ekonomisini hatta siyasetini belirleyen bazen de siyasetin belirlediği gelişmelere göre şekillenen baş sektörlerden. Hal böyle olunca Türkiye de hem yaşanan gelişmelerden oldukça etkileniyor hem de siyasi ve ekonomik olarak dünya sahnesinde akaryakıt ve LPG sektörleriyle önemli bir yer tutuyor.

Gabar bölgesinde keşfedilen petrol yataklarında üretim 2024 yılında büyük bir artış gösterdi. Bu keşif, Cumhuriyet tarihinin en büyük petrol keşfi olarak değerlendirildi ve Türkiye’nin enerji bağımsızlığı yolunda kritik bir adım oldu. Yerli petrol üretiminin artırılması sayesinde ithalat bağımlılığını azaltmak için stratejik hedefler belirlendi.

BİRLEŞME VE DEVRALMALAR

Akaryakıt dağıtım markalarının arasında artan rekabeti birleşme ve devralmalar daha da canlandırdı. Köklü ve global markaların da içlerinde bulunduğu dağıtım şirketleri 2024’ün sonuna kadar büyük anlaşmalara imza attı. 2023 yılındaki birleşme ve satın almalara akaryakıt sektörü damga vurdu. Aytemiz’in Tatneft tarafından satın alınmasının ardından, yılın ikinci anlaşması Petrol Ofisi Grubu’nun bp Türkiye’yi satın alması oldu. Yılın son günlerinde Alpet’in Zeren Group’a devredilmesi sonrası gözler 2024 yılına çevrilmişti ki bu hareketli süreç 2024’te de devam etti.

Elektrikli araç kullanımının artışıyla birlikte, bazı akaryakıt istasyonları şarj istasyonu altyapısına yatırım yapmaya başladı. Bu gelişmeler, Türkiye akaryakıt sektöründe rekabeti artırmakla kalmadı, aynı zamanda enerji bağımsızlığı hedeflerine katkı sağladı. Enerji sektörünün gelişim ve dönüşümünden (elektrikli araçlar, hidrojen, akaryakıt istasyonlarının dönüşümü vs.) de oldukça etkilenen sektörün önemli konu başlıklarını değerli okuyucularımız için derledik.

İşte yıl boyunca öne çıkan konular:

OCAK

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Gabar’da günlük petrol üretiminin 35 bin varili geçtiğini duyurdu.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar ocak ayında yaptığı açıklamada; “Şırnak, 2024 yılı sonunda 100 bin varil üretim hedefine ulaştığımızda açık ara Türkiye’nin bir numaralı petrol şehri olacak” dedi.

Eski nesil ödeme kaydedici cihazların yerini yeni nesil cihazlar aldı. Hazine ve Maliye Bakanlığının, kayıt dışı ekonomik faaliyetleri kayıt altına almak, vergi kaybının önüne geçerek sürdürülebilir büyüme ile ekonomik istikrarı hakim kılmak ve toplumsal gelir dağılımını daha adaletli bir yapıya kavuşturmak amacıyla hazırladığı, “557 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği”, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Buna göre, “Eski nesil ödeme kaydedici cihazlar (ÖKC), 1 Temmuz 2024’e kadar IP tabanlı ve kartlı ödeme kabul eden yeni nesil ÖKC’lerle değiştirilecek. Bu tarihten sonra eski nesil ÖKC kullanılamayacak” denildi.

Türkiye’nin mobilite alanında hizmet veren küresel teknoloji markası Togg, 2019’da ön gösterimini yaptığı doğuştan elektrikli ikinci akıllı cihazının güncel halini T10F ismiyle dünyanın en büyük teknoloji fuarı CES 2024’te kamuoyu ile paylaştı.

2024’ten itibaren geçerli olarak akaryakıt fiyatlarında ilk kez otomatik ÖTV artışı nedeniyle fiyat artışına gidildi. Akaryakıtta ÖTV oranı yüzde 25,6 oranında arttı. Buna göre ÖTV tutarları benzinde 7,52 TL’den 9,44 TL’ye, motorinde 7,05 TL’den 8,85 TL’ye çıktı.

EPDK’nın 2024 yılı akaryakıt gelir payı bedeli güncellendi. Buna göre EPDK’nın 2024 yılında akaryakıt gelir payı bedeli yüzde 58,46 oranında artarak metreküp başına 25,29 lira oldu.

Akaryakıt istasyonlarında 2023-2024 yılları arasında kredi kartı kullanım oranı yüzde 90 seviyelerine ulaştı. Bayiler, kredi kartından komisyon almadıkları için kar marjlarının olumsuz etkilendiğini belirterek bu konuya çözüm bulunmasını talep etti.

2024 Yatırım Programı’nda yatırım ödeneklerinde yüzde 7,5 paya sahip olan enerji sektörüne yüzde 70 artışla 75,7 milyar TL ödenek ayrıldı.

Bakan Bayraktar, Türkiye ve İran arasında ‘Enerji Alanında İş Birliği Mutabakat Zaptı’ imzalandığını duyurdu.

Küresel petrol arzı 2024’ün ocak ayında günlük 1 milyon 380 bin varil azaldı. IEA’nın ocak ayına ilişkin petrol piyasası raporuna göre, küresel petrol arzı Aralık 2022’den sonraki en düşük seviyesine geriledi.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından paylaşılan verilere göre şarj ağı işletmeci lisansı 181’e yükseldi. Ayrıca elektrikli araçlar için yapılan düzenleme ve yatırımlarla ticari olarak şarj hizmeti sağlanan noktaların Ocak 2024 itibarıyla 8 bine, şarj noktası (soketi) sayısının ise 11 bine yükseldiği açıklandı. Şarj hizmeti faaliyetlerine yönelik yasal altyapının oluşumundan önce piyasada sadece 5 şirket şarj hizmeti faaliyeti gösteriyordu.

---

ŞUBAT

Bakan Bayraktar, Venezuela ziyareti kapsamında Devlet Başkanı Nicolas Maduro, Devlet Başkan Yardımcısı Delcy Rodriguez ve Petrol Bakanı ve Devlet Petrol Şirketi (PDVSA) Başkanı Pedro Rafael Tellechea ile başkent Karakas’ta bir araya geldi. İki tarafın heyetleri arasında gerçekleştirilen toplantının ardından Venezuela ve Türkiye, petrol ve doğal gaz alanlarında iş birliğine ilişkin mutabakat zaptı imzaladı.

Türkiye’deki yeşil şarj istasyonu sayısı ocak sonu itibarıyla toplam elektrikli şarj istasyonu sayısının üçte birini geçti.

Akaryakıt istasyonlarının kurmak zorunda olduğu buhar geri kazanım sistemi uygulamasında erteleme yapıldı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, enerjide tam bağımsızlığı yakalamanın en önemli hedefleri olduğunu belirterek, “Gabar’daki petrol kuyumuzun günlük üretimi bugün itibarıyla 35 bin varili geçti. 2024 yılı sonunda Gabar’daki günlük üretim miktarının 100 bin varile çıkmasını hedefliyoruz” dedi.

EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz akaryakıt fiyatlarına ilişkin açıklama yaptı. Yılmaz: “Benzin ve motorin fiyatları serbest piyasada oluşuyor. Kurallar ve formül belli. EPDK olarak hem rafineri-dağıtıcı ve bayii gibi piyasa oyuncularının uygulamalarını hem de fiyat hareketlerini sıkı şekilde takip ediyoruz” dedi.

Türkiye genelinde otomotiv satışları şubat 2023’ün aynı dönemine göre yüzde 30,6 artarak 105 bin 990 adet oldu ve tüm zamanların Şubat ayı rekorunu kırdı.

Otomotiv endüstrisi, Şubat ayında 3,1 milyar dolarla en fazla ihracat gerçekleştiren sektör oldu.

Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), küresel petrol üretiminin Şubat’ta önceki aya göre günlük 340 bin varil artışla yaklaşık 101 milyon 960 bin varile yükseldiğini bildirdi.

---

MART

EPDK yeterli ve sürdürülebilir elektrikli araç şarj altyapısı ile serbest bir piyasanın tesis edilmesine yönelik düzenleme faaliyetlerine diğer yıllarda olduğu gibi 2024 yılında da devam ettiğini duyurdu.

Türkiye’nin tek sahada günlük en fazla petrol üretimi, Gabar’da gerçekleştirildi. Üretim faaliyetlerini yerinden incelemek amacıyla Şırnak’ta bulunan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, “Bugün, Türkiye Cumhuriyeti’nin tarihinde önemli bir gün” diyerek Cumhuriyet tarihinin rekorunun kırıldığını açıkladı.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK), Petrol Piyasasında Uygulanacak Teknik Kriterler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliği, Resmi Gazete’de yayımlandı. Yapılan değişiklikle yönetmeliğe, “Sürdürülebilir Denizcilik Harmanlama Bileşeni (SDHB)” tanımı eklendi. Bu bileşen, fosil olmayan kaynaklardan üretilen, denizcilik yakıtlarıyla harmanlanarak kullanılabilen ve uluslararası geçerliliği olan sürdürülebilirlik sertifikasına sahip olacak.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun (EPDK), “8370 Sayılı Farklılaştırılmış Akaryakıtlara İlişkin Kurul Kararında Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kurul Kararı”, Resmi Gazete’de yayımlandı. Buna göre, Karar kapsamında, farklılaştırılmış akaryakıtlar için fiyat farkı uygulanamayacağı açıklandı.

Yerli ve milli imkanlarla geliştirilen sondaj kulesi “Koca Yusuf TP1500”ün Gabar’da, Türkiye’nin en kaliteli petrolünü bulmak için göreve başladığı bildirildi. 5 bin metre sondaj kapasitesine sahip olan Koca Yusuf, Gabar’daki Şehit Aybüke Yalçın Petrol Sahası 42’nci kuyuda sondaj çalışmalarına başladı.

---

NİSAN

Gelir idaresi Başkanlığı (GİB), deprem nedeniyle mücbir sebep ilan edilen Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş ve Malatya illeri ile Gaziantep ilinin Islahiye ve Nurdağı ilçelerinde bulunan Elektronik Kayıt Ünitesiz ve Elektronik Kayıt Üniteli Eski Nesil Pompa Ödeme Kaydedici Cihazların, Yeni Nesil Akaryakıt Pompa Ödeme Kaydedici Cihazlarla Değiştirilmesine ilişkin sürenin uzatılması hakkında duyuru yayınladı.

---

MAYIS

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun Kurul kararıyla, 15 Mayıs 2024 Çarşamba günü itibarıyla akaryakıt istasyonlarında yapılan satışlarda, farklılaştırılmış olsun veya olmasın aynı tür akaryakıt için fiyat farkı uygulanmayacağı duyuruldu. Akaryakıt istasyonlarında “95 oktan benzin ve dizel, ultra force (ultra kuvvet), power (güçlü), fuelsave (yakıt tasarruflu), VMax, VPro” gibi ifadelerle farklı fiyatlarla ürün satışı yapılmıyor.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun mayıs ayına ilişkin “Petrol Piyasası Sektör Raporu” yayınlandı. Rapora göre, Türkiye’nin toplam petrol ithalatı içinde en büyük kalemi oluşturan ham petrolde ithalat yüzde 16,2 artarak 2 milyon 860 bin 972 ton olarak gerçekleşti. Bu dönemde motorin türleri ithalatı yüzde 7,3 azalışla 1 milyon 194 bin 728 tona geriledi.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun mayıs ayına ilişkin “LPG Piyasası Sektör Raporu” yayınlandı. Rapora göre, rafinerici ve dağıtıcı lisansı sahiplerince ABD, Cezayir, Rusya, Kazakistan, İtalya, Gürcistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden ithalat yapıldı. LPG ithalatı, mayısta bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 2,7 azalarak 313 bin 121 tona düştü.

---

HAZİRAN

TÜİK’in 6 aylık yurt içi üretici fiyat endeksini yüzde 19,49 olarak açıklamasıyla birlikte akaryakıt ürünlerinden alınan ÖTV tutarlarında da bu oranda artış yapıldı.

Petrol işçileri için çalışma saati düzenlemesi yapıldı. Petrol araştırma, arama ve sondaj faaliyetleri kapsamında yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü iş yerlerinde çalışma saati düzenlemesi, 24 saatte 2 işçi postası olacak şekilde yapılabiliyor.

Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS) ile akaryakıt sektöründe yeni bir dönem başlayacağı duyuruldu. UTTS sayesinde akaryakıt istasyonlarındaki vergi kaybının önlenmesi ve kayıt dışılığın azaltılması hedeflendi.

Şırnak’ta Gabar Dağı’nda Şehit Aybüke Yalçın 27 No’lu Petrol Sahası’nda sondaj kulesi devrildi. Enkaz altında kalan bir mühendis hayatını kaybederken 2 işçi yaralandı.

Şarj edilebilir hibrit otomobiller için ÖTV düzenlemesi Resmi Gazete’de yayınlamdı. Düzenlemeyle birlikte şarj edilebilen 70 kilometrenin üzerinde menzile sahip hibrit araçlara ÖTV indirimi yapıldı. ÖTV miktarı yüzde 30’a kadar düştü.

Türkiye’nin enerji alanında yaptığı atılımlar ve keşifler istatistiklere olumlu yansıdı, ham petrol ve doğal gaz çıkarım endeksi haziranda 147,8 ile rekor seviyeye ulaştı.

---

TEMMUZ

Dünya genelinde elektrikli otomobil satışları, temmuz ayında bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 21 artarak 1,4 milyona ulaştı.

Ticaret Bakanlığınca hazırlanan yönetmelikle ikinci el motorlu kara taşıtı satışlarında Güvenli Ödeme Sistemi’nin herkes tarafından kullanılması zorunlu hale getirildi. Bakanlık tarafından hazırlanan “Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik” Resmi Gazete’de yayımlandı.

Hazine ve Maliye Bakanlığı, akaryakıt piyasasının izlenmesi amacıyla Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS) kapsamını genişletti. 1 Temmuz 2025’ten itibaren satılacak sıfır taşıtlar da bu sisteme dahil olacak. Bakanlık, Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde değişiklik yaparak bu düzenlemeyi Resmi Gazete’de yayımladı.

BOTAŞ ve Shell, 2027 yılından itibaren 10 yıllık dönemde, yılda yaklaşık 4 milyar metreküplük sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) sağlayacağı uzun vadeli bir LNG tedarik anlaşması imzaladı.

BOTAŞ ve TotalEnergies 10 yıllık LNG tedarik anlaşması imzaladı. Anlaşma kapsamında TotalEnergies, 2027 itibarıyla yıllık yaklaşık 1,6 milyar metreküp LNG temin edecek.

Dünyanın en büyük 9 petrol şirketinin 2024’ün ilk yarısında elde ettiği kar, 2023’ün aynı dönemine kıyasla yüzde 10 azalarak yaklaşık 129,80 milyar dolara geriledi.

---

AĞUSTOS

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, 17 Haziran 2004 tarihinde yayımlanan Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliği’nde önemli bir değişiklik gerçekleştirdi. Yapılan düzenlemeye göre, akaryakıtın araçlara akaryakıt istasyonları dışında ikmal ve satışı ile ilgili yeni hükümler getirildi. Yeni düzenleme ile yeterli depolama ve kendi araçlarına akaryakıt ikmal kapasitesine sahip olan kuruluşlar, yalnızca kendi ihtiyaçları için akaryakıt kullanabilecek. Kamu kurum ve kuruluşlarına, liman, havalimanı, fabrika, şantiye, maden veya taş ocaklarına yapılan teslimatlar dışında, akaryakıt istasyonları dışındaki satışlar yasaklandı.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun ağustosa ilişkin “Petrol Piyasası Sektör Raporu” yayınlandı. Buna göre, Türkiye’nin toplam petrol ithalatı içinde en büyük kalemi oluşturan ham petrolde ithalat, yüzde 7,11 azalarak 2 milyon 649 bin 870 ton olarak gerçekleşti.

Türkiye’nin sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) ithalatı, ağustosta geçen ‘023’ün ağustos ayına göre yüzde 4,22 azalarak 375 bin 52 ton oldu.

---

EYLÜL

Ocak – eylül döneminde banka kartı ve kredi kartlarından benzin ve yakıt istasyonlarında 663,9 milyar liralık ödeme yapıldı.

---

EKİM

EPDK, elektrikli araçlar için şarj hizmetine yönelik düzenlemelerde değişikliğe gitti. Buna göre elektrikli araçların şarj altyapısının genişletilmesi ve bu hizmetin yaygınlaştırılması için geçiş süreci bir yıl daha uzatıldı.

2025 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’na göre günlük ham petrol üretiminin 172 bin varile, yıllık doğal gaz üretiminin 3 milyar metreküpe çıkarılması hedeflendi.

Türkiye’nin petrol ve doğal gaz üretiminde tarihi zirvelere ulaşıldı. Ekim ayında hem petrol hem de doğal gaz üretimi gerek aylık gerekse günlük bazda tüm zamanların en yüksek seviyesine çıktı. Petrol ve doğal gaz sektöründe ekim ayı, üretim rakamlarının zirve yaptığı bir ay olarak öne çıktı. Yurt içi ham petrol üretimi toplamda 3 milyon 361 bin 725 varile, doğal gaz üretimi ise 234 milyon 384 bin 17 metreküpe ulaştı.

bp’nin Türkiye’deki akaryakıt ve terminal operasyonlarının Petrol Ofisi Grubu’na satışı tamamlandı. Böylelikle bp’nin BP Turkey Refining Limited ve BP Petrolleri A.Ş.’deki hisseleri ile ATAŞ, Çekisan ve Ambarlı ortak girişim terminallerindeki payları Petrol Ofisi Grubu’na geçti.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, 17 Haziran 2004 tarihli Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliği’nde önemli değişiklikler gerçekleştirdi. Yapılan düzenlemeye göre, petrol piyasasında lisans sahibi olan işletmelerin belirlenen asgari ödenmiş sermaye miktarını sağlama ve koruma zorunluluğu getirildi.

Petrol piyasasında lisans sahipleri için asgari ödenmiş sermaye miktarları 1 milyon 500 bin ila 375 milyon lira arasında belirlendi.

---

KASIM

Türkiye enerji sektörünün “En Büyük Aile Buluşması” olarak gelenekselleşen 14. Türkiye Enerji Zirvesi, 25-26 Kasım 2024 tarihlerinde sektörün yoğun katılımıyla Hilton Istanbul Bomonti Hotel Conference Center’da gerçekleştirildi.

Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi’nde koşullu erteleme yapıldı. Buna göre, başvuruların 31 Ocak 2025 tarihine kadar utts.gov.tr adresinden yapılması şartıyla ekipman montajları en geç 30 Nisan 2025 tarihine kadar tamamlanabilecek.

Bir önceki yıl Alpet’i bünyesine katan Zeren Grup Holding 2024 yılında da TP Petrol Dağıtım A.Ş.’yi bünyesine kattı. Böylelikle sektörde büyük bir markanın daha devri gerçekleşti.

---

ARALIK

Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) tüplerinin piyasada takip edilmesine yönelik düzenlemede değişikliğe gidildi. Sanayi ve Teknoloji Bakanı ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun konuya ilişkin tebliği Resmi Gazete’de yayımlandı. Buna göre, dağıtıcıların LPG tüplerinde takip sistemini 31 Aralık 2025 tarihine kadar kurması gerekecek. Öte yandan, bu tarihten itibaren kimliklendirilmemiş veya karekod etiketine sahip olmayan LPG tüpleri, dolum tesislerinde bulundurulamayacak. Ayrıca bu tür tüplerin dolumu ve satışı yapılamayacak

Darphane, web sitesinden “UTTS TTS Okuyucusu İle TTO’ların Bedelsiz Değişim Programı Kapsamında Yapılacak Montaj İşlemleri Hakkında” bir duyuru yayımladı. Duyuruda, akaryakıt istasyonlarından en az 1 adet TİM ve en az 2 adet TTO siparişlerini verenlerin mevcut tabanca okuyucu cihazlarının bedelsiz olarak değişimi için belirlenen son başvuru tarihini 31 Ocak 2025 olarak güncellendiği belirtildi. Daha önce başvuru için son tarih 31 Aralık 2024 olarak belirlenmişti.