Akaryakıt sektörünün sorunlarına Büyük Bayi Buluşması’nda çözüm arandı

Enerji Petrol Gaz Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Bikem Ögünç Demir’in moderatörlüğünde gerçekleştirilen toplantıda T.C. Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü Bandrollü Ürün İzleme Sistemleri Dairesi Başkanı Bülent Yılmaz, PÜİS Başkanı İmran Okumuş ve TABGİS Başkanı Murat Bilgin konuşmacı olarak yer aldı.

T.C. Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü
Bandrollü Ürün İzleme Sistemleri Dairesi Başkanı Bülent Yılmaz

Hem ülkemiz hem dünyada, tüm sektörlerde hızlı bir değişim ve dönüşüm yaşanıyor. Geleceğimizi şekillendirecek bu dönüşümün stratejik ortaklarından bir tanesi de akaryakıt sektörü ve akaryakıt istasyonlarıdır. Sektördeki bu hızlı değişime şirketlerimiz bir yandan adapte olurken diğer yandan da hızla gelişen rekabet ortamına uyum sağlamaya çalışmaktadırlar.

Ülkemizde kayıt dışı ekonomiyle mücadele çalışmaları gelişen teknolojiye paralel olarak, dijital sistemler kullanılarak devletimiz tarafından büyük bir kararlılıkla devam etmektedir. 2008 yılında taşıt tanıma plaka bilgisinin akaryakıt istasyonlarındaki ödeme kaydedici cihazlara aktarılması ile ilgili başlayan gelişmeler kayıt dışı ekonomiyle mücadele eylem planına eklenerek devam etmiştir. Bu çerçevede Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından ‘Ulusal Taşıt Tanıma Genel Tebliği’ yayınlanmış, bu sistemlerin kurularak işletilmesi görevi Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğümüze verilmiştir.

“UTTS, 13 MİLYON İSTASYON VE 8 MİLYON ARACI KAPSIYOR”

UTTS’nin temel amacı, akaryakıt satışları sırasında araç plaka bilgilerinin sisteme otomatik olarak aktarılıp burada satışlar sırasında denetimlerin sistem üzerinden gerçekleştirilerek devletimizin bu alandaki vergi kaybının önüne geçmesidir. Sistem yaklaşık 8 milyona yakın aracı kapsamakta 13 milyon da istasyonu kapsamaktadır. Bu veriler Gelir İdaresi tarafından verilen resmi verilerdir.

Tebliğ yayınlandıktan sonra dağıtım şirketleri ile birçok toplantı gerçekleştirdik. Daha sonra PÜİS ve TABGİS sisteme dahil edildi. Bu toplantılarda sektörü daha iyi tanıma fırsatı bularak sektörün sorunlarını yakından görme fırsatımız da oldu. Başından beri tüm paydaşlarla toplantı yaparak görüş önerileri aldık. Darphane olarak mevcut öneriler doğrultusunda mevcut taşıt tanıma sistemindeki istasyonlarda kullanımda olan TTO’ların bedelsiz olarak birebir değişimi noktasında karar alındı. Bu da yaklaşık 60 binin üzerinde TTO değişimi demektir.

2024 Aralık ayında PÜİS Başkanı Sayın İmran Okumuş Bey’in teklifi ve önerisi doğrultusunda bu akaryakıt istasyonlarından yıllık 50 bin TL olan hizmet bedeli 5 yıllığına çıkarılmıştır. PÜİS kendi imkanlarıyla kendi finansal giderlerini karşılamak üzere 3000 litrenin altında satış yapan 2500’ün üzerindeki istasyonun (1 TİM 2 TTO) tebliğde belirlenen yasal zorunluluğunu, finanse ederek kamuoyuna duyurmuştur.

Bugün itibariyle sektörün yürüttüğü titiz çalışmalar sonucunda 9000 istasyon sisteme geçiş yapmıştır. Bugün itibariyle araç sayısı 5 milyonun üzerinde araç sisteme dahil olmuştur.

Türkiye genelinde 81 ilde montaj firması sayısı 4000’dir. Bizim günlük kapasitemiz 100 binin üzerindedir.

UTTS ile ilgili TABGiS Başkanı Murat Bilgin’in dile getirdiği bazı anekdotlara da değinmek istiyorum;

Sosyal medyada bedel karşılığında UTTS fişleri satılıyor iddialarına ilişkin öncelikle araçların plakalarının sisteme kayıt olması gerekmektedir. Sistem dışında herhangi bir fişin kesilerek satılması söz konusu değildir. Çünkü bu veriler sisteme kayıtlıdır. Bunların kesilmesi mümkün olmayıp tespit edilmesi durumdan çok büyük yaptırımların da olduğunu hatırlatmak isterim.

Kamu araçları ile ilgili de ‘Devlet Malzeme Ofisi’ ile ilgili görüşmelerimiz devam ediyor. Bununla ilgili bir uygulama var. Yakın zamanda bu uygulama hayata geçirilecek. Kamu araçları da 1 Temmuz itibarıyla sisteme geçmek zorundalar. Burada bunu kesinlikle belirletmek istiyorum. Taşıt tanıma kullanan kamu araçları da bu sisteme dahil. Dış satışlarla ilgili çalışmalar devam ediyor.

LPG İÇİN SON TARİH 31 ARALIK 2025

LPG’li araçlar için UTTS kapsamında yapılacak düzenlemelerin 31 Aralık 2025’e kadar tamamlanması öngörülüyor. Konuya ilişkin detaylı kılavuzların ise yakın zamanda yayımlanması bekleniyor.

PÜİS Başkanı İmran Okumuş

“SEKTÖR HATA YAPTIKÇA DEVLET DE YAPTIRIM YAPTI”

Kayıt dışını önlemek için UTTS, yazar kasa gibi şeylere gerek yok. Sizin kredi kartından zarar ettiğinize, maliyetlerinizin yüksek olduğuna, sizinle aynı işi yapanlar rafinerinin altında satış yaptığı sürece kanun yapıcı inanır mı, inanmaz. Binlerce insanın ışığı söndü. Kayıt dışı ile mücadelede çantacı dağıtıcıların yaptığı hatadan binlerce istasyon kapandı. Ben sürece her türlü müdahalede ettim. Ben kamu çalışanı değilim. Sizler gibi ben de bir bayiyim. Konuyla ilgili ortakları tek tek ziyaret ettim. Sektörü kirletenleri dışarı atın dedim. Bunlar yakıtı sizden alıyor yine de bu iskontoları yapıyorlar. Bu bayiye sahip çıkın çağrısında bulundum. Hiçbiri engel olmadı. Konuyla ilgili hukuki süreci PÜİS olarak başlattık. Bunu yapan tüm dağıtıcıların, bayilerinin hukuk yolunda haklarını arayacağım. Entegre kar marjı yüzde 14 ise yüzde 19 oranında indirim nasıl yapılıyor? Ben buna gri alan dedim. Batıyoruz diyen şirketler 8 lira indirimle yakıt satıyorlar. Sektöre bugüne kadar hangi yaptırım geldiyse bunun sorumlusu sektörün paydaşlarıdır. Biz hata yaptıkça devlet de yaptırım yaptı.

Gelelim UTTS konusuna. 2024 yolunda Darphanenin yaptığı hiçbir sektör toplantısına katılmadım. Ben karşı olduğum hiçbir uygulamanın toplantısına katılmam dedim. Ne zaman gittim derseniz büyük dağıtıcı firmaları bayilerine ‘UTTS’ye başvurun’ çağrısında bulunduğunda mecburen gittim. Bu uygulamaya karşı olduğumu söyledim. Sonra süreci Sayın Cumhurbaşkanına ve ilgili Bakanlıklara ilettim. Tarih 8 Aralık, saat 23:17. Akaryakıt bayilerinin hizmet bedeli 5 yıl için PÜİS’in talebi üzerine 50 bin lirayla sınırlandırıldı. Her adaya 32 bin lira montaj bedeli belirlendi. İlgili şirket yetkililerine de hepsini toplantıya davet ederek bu rakamı ödettirmeyeceğimi ilettim. Toplantının sonunda 5 yıl ödenecek 680 bin lirayı 50 bin lirayla sınırlandırdım. Bunu yaptık demiyorum; ben yaptım. Daha sonra 32 bin lirayı almamaları için dava açtım. Ben UTTS’nin 7 maddesine dava açtım. Sonra yayınlanan düzenlemede Türkiye’deki bayilerden kendi yazarkasasını satın aldığı montaj şirketine montaj bedelini sıfırladım. Bunları ben yaptım diyenlere şahitleriyle söylüyorum ki bunu esas ben yaptım.

Sonra TTO değişimi 61 bin 700. TTO değişimi darphane tarafından kabul edildi. Taşıt tanıma teknolojisini kullanan tüm istasyonlar TİM haricinde okuyucuları bedelsiz alma hakkına kavuştu. Sonra 3 bin litre satışın altında satış yapan bayiler bunu ödeyemez dedim. 1 günde 5 canlı yayına çıkarak bunu anlattım. Akabinde hakkımda bir sürü asılsız iddialarda bulundu. Tek derdim bayinin hakkını korumak. Sonra yaptığımız çalışmaların neticesinde PÜİS’e özel izin çıkartarak Türkiye’nin her yerinde montaj şirketlerinden bağımsız üyelerine 1 TİM 2 TTO kullandırabilir diye resmi yazı aldım. Tarih 24 Ocak 2025. Yurt içinden ve dışından özel reklam fonu çalışarak 3000’e yakın akaryakıt bayisine montaj bedeli dahil bedelsiz 1 TİM 2 TTO vermeye karar verdim. Bunun maliyeti 143.85.60 kuruş. Bunların paralarını şirketlere peşin ödeyerek satın aldım, Türkiye’ye dağıtıyorum. Cumhuriyet tarihinde bir ilki yaşıyoruz.

“NAKLİYE MARJIN DIŞINA ALINMALI”

Dış satışlar denen kanunun tamamı PÜİS’in eseridir. Artık akaryakıt ihtiyacı olanlar akaryakıtını sadece istasyonlardan alacak. UTTS kayıt dışını çözer mi? Tek başına değil. Dış satışlar ile ilgili çıkan kanunla birlikte UTTS, ilk defa akaryakıt bayilerinin GSM’lerini dağıtım şirketlerinin lisanslarından daha kıymetli hale getirdi. Bunu ileride göreceğiz. Eylül’de size ve tüm Türkiye’ye müjde vereceğim. UTTS ve dış satışlar akaryakıt bayilerinin kurtuluşu demektir. Tekelden, baskıdan, emri vaki sözleşmelerden, ötekileştirmeden bayinin kurtulduğu bir sistemdir. Zamanı geldiğinde bunu hepiniz göreceksiniz.

Akaryakıtı, akaryakıt bayisi satmalı. Nakliye marj değil maliyettir. Nakliye marjın dışına alınmalı ve km bazlı yapılmalıdır. Bayinin nakliye sorunun da yakın zamanda çözülmesini bekliyoruz. Sektörde mahsuplaşmanın gelmesi için de ilgili çalışmaları yürütüyoruz. Bu uygulama pilot olarak bazı bayilerde denenmeye başladı. Bunun yaygınlaşması için elimizden gelen çabayı göstereceğiz.

TABGİS Başkanı Murat Bilgin

“İSTASYONLAR EN ÇOK KART KULLANILAN 6’NCI SEKTÖR”

Bizler, yıllardır kaçakçılıkla ve kayıt dışı ekonomiyle mücadele ederken önemli ilerlemeler kaydettik. Ancak tüm bu çabaların ardından, sektörümüzde en büyük sorun olarak karşımıza çıkan konu, bayi kâr marjlarına yönelik sürekli müdahale olmuştur. Yıllar içinde bunu defalarca uyardık ve dile getirdik.

Peki, rakamlar bize ne söylüyor? Rakamlar asla yanılmaz. 18/3/2021 ila 13/4/2025 arasındaki bugün ortalama bayi marjı İstanbul Avrupa yakasında 2,70 TL civarındadır. Bu marjın yüzde 50’si dağıtım şirketi ile paylaşılmakta dolayısıyla bayiye kalan kısmın artan genel giderler karşısında sürdürülebilirliği kalmamaktadır. Bayilerin mevcut marj seviyesini koruyabilmesi için en az yüzde 64’lük bir artışa ihtiyaç vardır. Ancak bu artış bile halen kârlı bir seviyeye ulaşmamıza yetmemektedir.

Genel giderlerin dağılımına baktığımızda kredi kartlarının öne çıktığını görüyoruz. POS komisyonları, işçilik maliyetinin dahi üstünde bir seviyeye ulaşmıştır.

Ülkemizde günlük satış ortalamasına bakıldığında Türkiye geneli günlük satış ortalaması otogaz dahil 9.627 litredir. Ülkemizde 10 bin litrenin üzerinde günlük satışı bulunan sadece 15 il bulunuyor. Geri kalan bayiler maalesef ki ayakta kalmakta zorlanıyor. Bu durum üzerine sektörde kart komisyonlarının kamusal bir düzenleme ile belirlenmesini talep ediyoruz. Son 4 yılda sektörde kart kullanım maliyeti yüzde 1,473,73, işlem tutarı ise yüzde 1,156,61 oranında artırmıştır. 2 ay sonra yeniden ÖTV artışı ve diğer maliyetlerin de artmasıyla marjın bu ağır yükünü artık kaldırmamız gerekiyor.

Sektörde karşılaştığımız bir diğer önemli sorun ise nakliye maliyetlerindeki belirsizliktir. Nakliye maliyetinin öncelikle şeffaf olması gerekmektedir. Nakliye, ürünümüzün ticareti için değil sadece lojistik gereği bir hizmet olarak görülmelidir. Bu nedenle, nakliye maliyetlerinin dağıtım payından ayrılarak, kilometre esasına göre şeffaf bir biçimde belirlenmesi gerektiğini savunuyoruz.

Kaçakçılıkla mücadele kapsamında devreye alınan Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS), amacına ulaşmak için büyük potansiyele sahiptir. Ancak uygulamanın hayata geçirilme şekli, sahada ciddi sorunlar yaratmaktadır. Uygulama yüksek maliyeti nedeniyle sektör üzerinde büyük bir yük oluşturmaktadır. Kaçakçılık ve kayıt dışı ekonomiyle mücadele kapsamında sektörde alınan tedbirlerin yanı sıra akaryakıt gideri yüksek olan mükelleflerin yerinde denetlenmesi gerekir. Tek çözüm maliyetin yapacağı etkin denetimlerden geçmektedir. Önceki sistem için yapılan yatırımlar daha tam amorti edilmemişken, UTTS’ye geçişte istenen astronomik montaj ücretleri, zorunlu taahhütnameler ve operasyonel sorunlar bayileri büyük bir mali yüke sokmuştur.

30 Nisan montaj son tarihi gerçekçi değil. Kamu ile iş birliği geç başlatıldı, sektör bu sürece sonradan dahil oldu. Uyum sağlanması için daha fazla zamana ihtiyaç var. Süreçte yaşanan teknik aksaklıklar nedeniyle UTTS montajları için tanınan sürenin yetersiz olduğu ortada. Bu nedenle, sadece montaj süresinin değil, yaşanacak sorunların çözüm süresini de kapsayacak şekilde ek süre verilmesini talep ediyoruz.

UTTS’de sektör temsilcileriyle iletişimde kopukluk yaşanmamalıdır. Mevcut TTS Değişim Sürecinde TİM ve kılıflar için ekstra ücretlendirme yapılmamalıdır. Süre uzatımı yapılmalıdır. Sahada yaşanan sorunlara mutlaka bayilerle birlikte çözüm aranmalıdır. Bu sorunların sağlıklı bir şekilde çözülmesine dek sürecin takibinde olacağımızın önemle altını çizmek isterim.

Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS) kapsamında yayınlanan uygulama kılavuzunda yer alan “ödeme kaydedici cihazlarla ödeme sistemlerine ilişkin” ifadelerin ne amaçla eklendiği net olmamakla birlikte, olası sonuçların sektöre zarar verebileceğini ön görüyoruz.

UTTS sistemini kuran firma, zamanla milyonlarca araca ait veri ve belgelere sahip olacak. Yarın öbür gün bu verileri kullanarak dağıtım şirketlerine ya da bayilere ‘indirim ver, sana yönlendirme yapayım’ diyebilir. Bu da sektörün serbest rekabet yapısını bozar ve bağımsızlığını tehdit eder.