‘İstanbul için geri kazanım ve yenilenebilir enerji üretimi yatırımlarına ağırlık veriyoruz’

İstaç Enerji Yönetimi Genel Müdür Yardımcısı Özgür Barışkan Gas&Power’ın sorularını yanıtladı.

İstanbul’daki atık yönetimi konusunda önemli çalışmalar yapan ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin bir iştiraki olan İstanbul Çevre Yönetimi Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi’nin (İstaç A.Ş.) Enerji Yönetimi Genel Müdür Yardımcısı Özgür Barışkan gazetemizin sorularını yanıtladı. Barışkan; “Bu tesis ile birlikte, küresel ısınmaya neden olan atık kaynaklı sera gazlarının zararlı etkilerini minimize edilerek yıllık 81 bin ton sera gazı salımı engellemekte, 40 bin aracın trafikten çekilmesine eş değer emisyon azaltımı sağlamaktadır.” dedi.

“TESİSİN GÜNLÜK ATIK İŞLEME KAPASİTESİ 130 TON”

• Biyometanizasyon Tesisiniz hakkında bizi bilgilendirir misiniz?

Komşu komşunun külüne muhtaçtır diye bir sözümüz vardır. Biz bu tesiste tüm İstanbulluların çöpüne muhtacız. Özellikle mutfaklarından çıkan çöplerine. Açılışını geçtiğimiz yılın kasım ayında yaptığımız Biyometanizasyon tesisine sadece organik atıkları kabul ediyoruz. Tesis iki tür amaca hizmet ediyor. Birincisi atıkların kaynağında ayrıştırılması ve bu atıklardan kompost üretilmesi, ikincisi de bu atıkların elektrik enerjisine dönüştürülmesi.

Günlük atık işleme kapasitesi 130 ton olan tesisin ilk çıktısı organik değeri yüksek 40 ton kompost, İstanbul’un park ve bahçelerinde ağaçlandırma çalışmalarında kullanılıyor. Ayrıca bu kompostun tarım alanlarında kullanılabilmesi için arge çalışmaları yapılmakta ve İstanbul’daki çiftçilere ulaştırılması planlanmaktadır. Tesiste aynı zamanda, organik atıklardan oksijensiz ortamda biyogaz üretimi sağlanarak elde edilen biyogazdan da saatte 1,4 MW elektrik enerjisi üretiyoruz. Bu tesis ile birlikte, küresel ısınmaya neden olan atık kaynaklı sera gazlarının zararlı etkilerini minimize edilerek yıllık 81 bin ton sera gazı salımı engellemekte, 40 bin aracın trafikten çekilmesine eş değer emisyon azaltımı sağlamaktadır. 

• Tesiste elektrik üretimi nasıl yapılıyor? Tesisinin çalışma mantığını anlatabilir misiniz?

Biyometanizasyon tesisinde elektrik, oksijensiz ortamda yaşayabilen bakteriler sayesinde üretiliyor. Kaynağında ayrı toplanmış organik atıklar öğütücüden geçirilerek katı sıvı oranı ayarlandıktan sonra biyogaz tanklarına gönderiyor. Buradaki bakteriler, organik atıkları kullanarak besin ihtiyacını karşılıyor ve çoğalıyor. Bakteriler bu atıkları, biyogaz tanklarının içinde, kapalı ve oksijensiz ortamda besin olarak tüketirken, parçalamakta ve metan içeriğine sahip bir biyogaz oluşturmaktadır. Biz de bu metanı kontrollü ortamda toplayarak gaz motorlarında yakıyoruz. Motorlarda yanma sonucu oluşan hareket, jeneratör tarafından elektrik enerjisine çevrilerek elektrik üretimi gerçekleştiriyor.

İSTAÇ, TÜM ATIKLARIN BERTARAF VE GERİ KAZANIM SÜRECİNDE YER ALMAKTADIR’

• İstanbul’daki atık yönetimi hakkında kısaca bilgi verebilir misiniz? İstaç’ daki atık yönetimi faaliyetlerinden kısaca bahsedebilir misiniz?

Toplumların, kalkındıkça daha fazla atık ürettikleri ile ilgili bir önyargı söz konusu. İlk bakışta istatistikler bu önyargıyı doğrular görünse de, madalyonun diğer bir yüzünün de olduğunu düşünüyorum.

Dünya genelinde şehirleşme ve sanayi arttıkça atık miktarı da artıyor. Fakat hayat grafiklerden ibaret değil, çünkü diğer yandan yükselişe geçen bir şey daha var; toplumların çevre konusundaki duyarlılığı ve kalkınmış ülkelerin bu sektöre yaptıkları yatırımlar. Dolayısı ile kişi başına üretilen atık miktarı yukarı çıkan bir grafik değil. Pek çok ülke, kişi başına düşen atık miktarını azaltmaya başladı. Burada geçmiş yıllarda yükselen fakat gelecekte düşmeye başlayacak bir eğri söz konusu. Zaten biz insanlar bu eğriyi aşağı doğru indiremez isek, doğa bize bunu zorla yaptıracak.

Bu noktada İstaç, tüm atıkların bertaraf ve geri kazanım sürecinde yer almaktadır. İSTAÇ; Kent ve hal temizliği, evsel ve tıbbi atık yönetimi, çöp sızıntı suyu yönetimi, atıktan elektrik enerjisi üretimi, organik atıklardan kompost üretimi, ambalaj atıkları geri dönüşümü, atıktan türetilmiş yakıt (ATY) üretimi, hafriyat, inşaat ve yıkıntı atıkları yönetimi, gemilerden atık alımı ve arıtılması, deniz yüzeyi, kıyı ve plaj temizliği, endüstriyel atıkların bertarafı ve geri kazanımı alanlarında hizmet vermekte ve AR-GE çalışmaları yapmaktadır.

6 MADDEDE BİYOMETANİZASYON TESİSİ’NİN FAYDALARI

-Kafe, otel, yemekhane ve restoran gibi işletmelerin oluşturduğu atıklar geri kazanımla yeniden kullanılarak döngüsel ekonomiye katkı sağlanıyor, 

-Tesiste üretilen zengin içerikli organik kompost İBB Park ve Bahçeler tarafından ağaçlandırma ve peyzaj çalışmalarında kullanılarak daha yeşil bir İstanbul için katkı sağlıyor,

– Küresel ısınmaya olan ve karbondioksitten 28 kat daha zararlı olan atık kaynaklı metan gazının havaya karışması engellenerek gazın zararlı etkileri minimize ediliyor, yılda 81 bin ton sera gazı salımı önleniyor. Başka bir deyişle, 40 bin aracın trafikten çekilmesine eş değer bir fayda sağlanıyor.

– Tesiste organik atıkların işlenmesi ile birlikte düzenli depolama sahalarına gönderilen atık miktarının azaltılması sağlanıyor,

-Organik atıklardan oksijensiz (anaerobik) fermantasyon yöntemi ile yenilenebilir enerji kaynağı olan biyogaz üretimi sağlanıyor ve elektrik enerjisi elde ediliyor,

-Organik atıklar kapalı ortamda bozunduğundan koku oluşumu azalıyor.

“BURADAKİ EN ÖNEMLİ HUSUS ORGANIK ATIKLARIN AYRI OLARAK BİRİKTİRİLMESİ”

• Organik atıkları nasıl topluyorsunuz?

Bu operasyon İstanbul için bir ilk olduğundan, bu işe özel bir araç filosu ve ekip oluşturduk. Ekiplerimiz bazen birkaç kilo organik atık için sokak aralarına kadar girip toplama yapıyorlar. İlk başlardaki misyonumuz verimliliğe ek olarak, sektörün bilinçlendirilmesi ve alıştırılması olacak.

Kaynağında ayrılmış olan organik atıkları toplamak için perakende sektörü, otel, restoran, okul, hastane, market, yemek firmaları gibi atık üreten firmalar ile görüşüyoruz. Buradaki en önemli husus organik atıkların ayrı olarak biriktirilmesi.

Sıfır atık belgesi alma yükümlülüğü bulunan kurum ve işletmeler, örneğin; organize sanayi bölgeleri, alışveriş merkezleri, havalimanları, tren ve otobüs terminalleri, limanlar ile 50 oda ve üstü konaklama kapasiteli oteller atıklarının yönetimi yapmak durumundadırlar. Bu sebeple kaynağında ayrıştırdıkları organik atıklarını yönetecek bir tesise ihtiyaç duyuluyor. Bu noktada ise modern yapısı ile hizmet veren Biyometanizayon Tesisimiz devreye giriyor.

Firmaların organik atıklarının alım talepleri için ilk yapacakları işlem; nitelik, miktar, biriktirme noktası, alım sıklığı gibi verileri bizimle paylaşarak taleplerini web sitemiz üzerinden bize geçmeleri ve ön başvurularını oluşturmaları. Gerekli olması durumunda ilgili firmaya vereceğimiz bir ön eğitim sonrasında ise atık araçlarımızı toplama rotasına dâhil ediyoruz.

Bu sayede biyobozunur atıkları, Biyometanizasyon Tesisimiz ile Geri Kazanım ve Kompost Tesisimizde enerji ve komposta dönüştürerek geri kazanacağız, İstanbul’un ve doğanın geleceğine katkı sağlamış olacağız.

“KURUMUMUZ TARAFINDAN BİLİNÇLENDİRME VE EĞİTİM FAALİYETLERİ YAPILMAKTADIR”

• Atıkların kaynağında ayrı toplanması amacıyla teşvik edici çalışmalar yapılıyor mu?

Sıfır atık yönetimi konusu yaygınlaştıkça ve yapılan çalışmalar arttıkça kaynağında ayrı toplama veriminin artması beklenmektedir. Bunu desteklemek amacıyla da kurumumuz tarafından bilinçlendirme ve eğitim faaliyetleri yapılmaktadır.

Bizler İstanbul Büyükşehir Belediyesi ailesi olarak eğitimin her ayağını mutlaka destekliyoruz ve eğitim yatırımları da yapıyoruz. Özellikle çocuk yaşta verilmesi gereken sıfır atık bilincin yaygınlaşması amacıyla; Kurum, kuruluş, okul ve firmalara talepleri doğrultusunda bilinçlendirme, yerinde ve kaynağında ayrıştırma, sıfır atık (geri kazanım ve geri dönüşüm) eğitimleri veriyor ve çocuklara atıkların çöp değil, yeniden kazanılabilir hammaddeler olduğunu göstermek istiyoruz. Sosyal sorumluluk kapsamında faaliyet gösteren ve atık malzemelerin değerlendirildiği bir geri dönüşüm atölyemiz var. Verilen eğitimi desteklemek amacıyla da atölyemizde çocuklara yönelik geri kazanım-geri dönüşüm etkinlikleri yapıyoruz.

Üniversiteler ile sempozyumlar, konferanslar, oturumlar düzenliyoruz; gençlerimizi tesislerimizde ağırlıyor, eğitim süreçlerine katkıda bulunuyoruz. Hatta sadece gençlerimize değil, bu alanlarda yatırım yapmak isteyen yurtiçi ve yurtdışı misafirlerimize de kapılarımızı açıyoruz.

“TÜRKİYE’ NİN İLK, AVRUPA’ NIN EN BÜYÜK ATIK YAKMA VE ENERJİ ÜRETİM TESİSİNİ AÇTIK

• Biyometanizasyon tesisi dışında enerji ürettiğiniz başka tesisler var mı? Yıllık olarak ortalama ne kadar elektrik üretimi sağlıyorsunuz?

Atıkların geri kazanım ve bertarafı sürecine büyük katkısı olan ve Türkiye’nin ilk ve Avrupa’nın en büyük atık yakma ve enerji üretim tesisi unvanına sahip İSTAÇ Atık Yakma ve Enerji Üretim Tesisi’ ni açtık. Dünya genelinde kabul görmüş proseslere sahip olan bu tesisimiz son teknoloji ile tasarlandı ve hayata geçirildi. Karışık belediye atığı olarak adlandırdığımız atıkların termal yöntemler ile bertaraf edildiği tesisimiz, günlük 3.000 ton atık yakma kapasitesine sahip. 85 MW kurulu güce sahip tesisimizde ürettiğimiz elektriği ulusal iletim sistemine veriyoruz.

Silivri Seymen, Eyüp Odayeri ve Şile Kömürcüoda Düzenli Depolama Sahalarımız evsel atıkların bertaraf edildiği diğer tesislerimiz. Bu tesislerde depolama faaliyetleri başlamadan borulama işlemleri yapılmakta ve çöp dökümü tamamlanmış alanda oluşan metan gazının bu borularla Enerji Üretim Tesislerine transferi sağlanmaktadır. Böylece metan gazı motorlarda yakıt olarak kullanılarak elektrik enerjisi üretilmektedir. 2021 yılında toplam ürettiğimiz elektriğin yaklaşık % 70’i bu tesislerden üretilmiştir.

Ayrıca mevcut Seymen, Odayeri ve Kömürcüoda lokasyonlarındaki Çöp Gazından Enerji Üretim Tesislerinde 2021 yılında 850 bin kişinin enerji ihtiyacına eşdeğer yaklaşık 600 milyon KWh elektrik enerjisi üretmiştir. Evsel Atık Yakma Tesisinde, yaklaşık 340 bin kişinin enerji ihtiyacına eşdeğer 235 Milyon KWh elektrik üretilmiştir. Biyometanizasyon Tesislerinde ise 13 bin kişinin enerji ihtiyacına eşdeğer 9 Milyon KWh elektrik üretilmiştir.

“2022 YILINDA YAKLAŞIK 2 MİLYON İSTANBULLUNUN 1 YILLIK ENERJİSİNİ ÜRETMEYİ PLANLIYORUZ”

• Karbon emisyonunu azalttığınız zaman bir karbon kredisi edinimi oluyor. İSTAÇ’ın karbon kredisinde hedefi nedir?

Karbon emisyonunu azalttığınız zaman bunun ticari karşılığı oluyor. Doğaya salımını engellediğiniz her karbon için bir karbon kredisi kazanmış oluyorsunuz. Bunun da uluslararası piyasası, bir borsası var. Son zamanlarda karbon kredileri artıyor. Biz gönüllü karbon kredisi klasmanına dâhiliz. Son aylarda karbon kredisinin fiyatı 7-8 Euro bandına çıksa da bugünlerde bir düşüş trendi söz konusu.  Dünyadaki politik gelişmelere bağlı olarak dalgalanmalar yaşansa da uzun vadede karbon kredi fiyatları yükselmeye devam edecek.

Bizim İSTAÇ olarak 2022 yılında üreteceğimiz karbon kredisi miktarı 3 milyon adet olacak. Bunun da her yıl artarak devam etmesini planlıyoruz. Dediğim gibi metan gazını yaktığımız anda karbon emisyonunu azaltmış oluyoruz.

2022 yılında toplam 6 tesisimizle yaklaşık 2 milyon İstanbullunun 1 yıllık enerjisini üretmeyi hedefliyoruz. “Yeşil ve yaratıcı İstanbul” hedefimize adım adım yaklaşıyoruz.

“YENİLEBİLİR ENERJİ ÜRETİM KURULU GÜCÜMÜZÜ  269 MW’A ÇIKARTMAYI PLANLIYORUZ”

• İstanbul İklim Değişikliği Eylem Planı kapsamında yapmayı planladığınız yeni projeler var mı?

Sağlıklı ve iklim değişikliğine karşı daha dayanıklı bir İstanbul için geri kazanım ve yenilenebilir enerji üretimi yatırımlarına ağırlık veriyoruz. Atık üretiminin çevreye verdiği zararı engellemek, sınırlı doğal kaynakların kullanımı azaltarak doğayı korumak ve İstanbul’da yaşam koşullarını iyileştirmek amacıyla bu alanda birçok yatırım yapıyoruz.

Kaynağında ayrı toplama veriminin artması ile gelen organik atık talebini karşılamak için mevcut Biyometanizasyon tesisimizde kapasite artışı planlıyoruz. Yeni biyometanizasyon tesisi yapmak için de yatırım projeleri planladık. Yeni dönemde atıktan enerji üretimi için yeni bir Atık Yakma Tesisi yatırım planlamasını devreye aldık. 2030 yılında mevcut ve planlanan yatırım projeleri ile yenilebilir enerji üretim kurulu gücümüzü  269 MW’a çıkartmayı planlıyoruz.

Bildiğiniz gibi, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Ekrem İmamoğlu, 2019 yılında Kopenhag’da C40 Belediye Başkanları Zirvesi’ne katılarak taahhütler imzaladı. Bu taahhütler doğrultusunda İstanbul’un 2030 ve 2050 iklim hedeflerini açıkladı. Biz de İstaç olarak bütün gelecek yatırımlarımızı C40 kriterlerine göre oluşturuyoruz. Bütün yatırımlarımızı İstanbul iklim değişikliği eylem planı paralel planlıyoruz. Sera gazı emisyonunun %9’u atıklardan kaynaklanıyor. Biz %9’u atıklardan kaynaklanan sera gazını engelliyoruz. Bunun dışında %28 ulaşımdan %63 de sabit enerji, tesisler ve insanların tüketiminden kaynaklanan bir emisyon var.

İklim değişikliği eylem planında; bütün otomobil taksilerin kademeli olarak elektriğe dönmesi, toplu ulaşımda yolculukların bisiklet kullanımın yaygınlaştırılması, araç kullanımının azaltılması, su kaybının azaltılması gibi hedefler söz konusu. Bu önceliklendirilmiş azaltım eylemlerinden gıda ve bahçe atıklarının geri kazanımı, daha fazla çöp gazının yakalanması, daha verimli araçların kullanılması, atıkların düzenli depolama sahalarından uzaklaştırılması, binalarında yenilenebilir enerji kullanılması vb. işler İBB’ nin sorumluluğunda olsa dahi İSTAÇ’ ın ilgi alanına giren hususlar.

Bahsettiğim tüm bu hedefleri tamamladığımız ve yatırımları bu doğrultuda yaptığımız zaman 2050 yılında karbon nötr şehir olmayı başaracağız.