İHTAR ETKiSi

2019 yılında yapılan ve petrol ve LPG piyasalarının denetim ve ceza sisteminde adeta devrim niteliği taşıyan değişiklikler meyvesini verdi. Niteliği itibariyle düzeltme imkanı olan binlerce işlem soruşturmaya gerek kalmadan ihtar mekanizmasıyla çözüldü.

AMACINA ULAŞTI

Düzenlemelerin üzerinden yaklaşık iki yıllık bir süre geçti. Bu süre sonunda görüldü ki, uygulama amacına uygun bir şekilde ilerliyor. Geçmişte, düzeltilme imkanı olduğu, herhangi bir kamu zararına yol açmadığı, kaçakçılık kapsamında olmadığı halde, binlerce lira para cezası ile cezalandırılan, kamunun iş yükünü arttıran binlerce fiil ihtar yoluyla çözüme kavuşturuldu. Bu durum, son iki yılda bayilere verilen ceza miktarlarına da düşüş olarak yansımış durumda. 

HABERİN DEVAMI…

PETROL VE LPG PİYASASINA İHTAR ETKİSİ

2019 yılında yapılan ve petrol ve LPG piyasalarının denetim ve ceza sisteminde adeta devrim niteliği taşıyan değişiklikler meyvesini verdi. Niteliği itibariyle düzeltme imkânı olan binlerce işlem soruşturmaya gerek kalmadan ihtar mekanizmasıyla çözüldü. 

Şimdi filmi biraz başa saralım. Petrol Piyasası Kanunu’nun hazırlık aşamasında, cezalarla ilgili düzenlemeler yapılırken, her kesimin talebiyle  -ki buna bizzat sektör oyuncuları da dahil- çok ağır cezalar getirildi. Burada asıl amaç kaçakçılıkla mücadeleydi. Ancak zaman içinde uygulamada suç-ceza orantısı anlamında bazı sıkıntılar olduğu görüldü. Dolayısıyla buna ilişkin yeni yasal düzenleme ihtiyacı ortaya çıktı. Özellikle doğal gaz ve elektrik piyasalarında olduğu gibi, bazı durumlarda soruşturmaya veya cezalandırmaya gerek kalmaksızın uygulanacak bir ihtar mekanizmasının oluşturulması gündeme geldi. Bu doğrultuda EPDK’nın öncülüğünde oluşturulan taslak çalışma, siyasi otorite tarafından yasa haline getirildi ve 28 Şubat 2019’da Resmi Gazete’de yayınlanan kanun değişiklikleri ve hemen ardından EPDK’nın ikincil mevzuat düzenlemeleriyle, petrol ve LPG piyasalarının denetim süreçlerinde önemli değişikliklere gidildi. Buna göre, mevzuata aykırı eylemler niteliği itibariyle üç gruba ayrıldı. Neydi bunlar: 

• Düzeltme imkanı olan fiiller 

• Düzeltme imkanı olmayan fiiller ve

• Akaryakıt kaçakçılığı kapsamına giren fiiller…

Düzeltme imkanı olan fiiller için, muhatabı soruşturma açmadan uyaracak ve ihlalin giderilmesini sağlayacak ihtar mekanizması getirildi. 

Peki, uygulama nasıl yapılıyor?

Kurul tarafından belirlenen niteliği itibarıyla düzeltme imkânı olan fiiller için ilgili lisans sahibine, 30 gün içerisinde aykırılığın giderilmesi veya tekrar edilmemesi, aksi halde hakkında geçici durdurma yapılabileceği ihtar ediliyor ve durum tutanakla veya yazılı olarak kayıt altına alınıyor.

Lisans sahibi, bu süre sonunda, mevzuata aykırı fiilin düzeltilip düzeltilmediği bilgisini veriyor. Eğer bu bilgi verilmezse, EPDK veya ilgili kuruluş tarafından tespit yapılıyor. Eğer mevzuata aykırılık giderilmişse bu durum tutanak altına alınarak işlem tamamlanıyor. Böylece soruşturmaya veya herhangi bir idari yaptırıma gerek kalmıyor. Eski sistemde ise inceleme ve soruşturma aşamalarına müteakip, en küçük bir aksaklık için bile kanun gereği binlerce liralık idari yaptırımlar uygulanabiliyordu.

Peki, ihtar süresi sonunda mevzuata aykırılık giderilmezse ne oluyor?

Verilen ihtar süresi sonunda mevzuata aykırı durumu devam ettirenlerin ilgili piyasa faaliyeti 60 gün süre ile geçici olarak durduruluyor. Bu süre içerisinde mevzuata aykırılık giderilince geçici durdurma işlemi hemen kaldırılıyor. Geçici durdurma süresi sonunda tespit edilen aykırılıklar giderilmezse, faaliyetin durdurulmasına devam edilerek soruşturma başlatılıyor. Soruşturma sonuçlanana veya mevzuata aykırılık giderilinceye kadar faaliyetin durdurulmasına devam ediliyor ve gerekli idari yaptırımlar uygulanıyor. 

Niteliği itibarıyla düzeltme imkânı olan fiilin tespit tarihinden itibaren iki yıl içerisinde tekrar edilmesi halinde ise ihtar işlemi uygulanmaksızın ilgili piyasa faaliyeti altmış gün süre ile geçici olarak durduruluyor. Yine burada da geçici durdurmayı gerektiren mevzuata aykırılık giderilince geçici durdurma işlemi hemen kaldırılıyor.

Bu düzenlemelerin üzerinden yaklaşık iki yıllık bir süre geçti. İhtar mekanizmasının iki yıllık uygulama sonuçları gösteriyor ki, maksat hasıl olmuş. Geçmişte, düzeltilme imkanı olduğu, herhangi bir kamu zararına yol açmadığı, kaçakçılık kapsamında olmadığı halde, binlerce lira para cezası ile cezalandırılan, kamunun iş yükünü arttıran binlerce fiil ihtar yoluyla çözüme kavuşturulmuş durumda.

Şöyle ki, 2019 yılı Mart ayından, 2021 Nisan ayı sonunda kadar gerek EPDK, gerekse görevli denetim kuruluşları tarafından bugüne kadar Petrol ve LPG piyasalarında verilen ihtar sayısı tam 6 bin 218…

Bunun 855 tanesi EPDK’ya ait. EPDK tarafından verilen 855 ihtarın 590 tanesi Denetim Dairesi, 228 tanesi Petrol Piyasası Dairesi, 16 tanesi LPG Piyasası Dairesi ve 21 tanesi de Strateji Geliştirme Dairesi tarafından verilmiş. 

Denetimci kuruluşlardan Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 115, Ticaret Bakanlığı 203, İçişleri Bakanlığı ise 5 bin 45 adet ihtar vermiş. İçişleri Bakanlığı’nın ihtarlarından 503 tanesi Emniyet Genel Müdürlüğü, 4 tanesi Sahil Güvenlik Komutanlığı, 4 bin 538 tanesi ise Jandarma Genel Komutanlığı tarafından verilmiş. Yani ihtarların yaklaşık yüzde 86’sını denetimci kuruluşlar vermiş. Bu da gösteriyor ki binlerce işlem EPDK’ya gelmeden yerinde çözülmüş.

Girişte “devrim gibi” dedik. Gerçekten de bu kelime uygulamayı çok net ifade ediyor. Eğer bu uygulama olmasaydı, kolayca düzeltilebilecek binlerce hata, EPDK’nın önüne gelecek, bu dosyalar için inceleme, araştırma, soruşturmalar yapılacak, savunmalar alınacak, karşılıklı davalar açılacak ve binlerce liralık idari para cezaları uygulanacaktı. Diğer yandan İdare Mahkemeleri, İstinaf Mahkemeleri ve Danıştay’a çok büyük bir iş yükü gelecekti. O dönemde en küçük cezaların bile 200 bin liralar seviyesinde olduğunu düşünürsek, ortaya çıkan rakamın büyüklüğü zaten çok şey anlatmaya yetiyor.

Bu kanun değişikliğinde emeği geçen, başta TBMM Enerji Komisyonu, Enerji Bakanlığı ve EPDK olmak üzere tüm kurum, kuruluş ve kişilerin büyük bir teşekkürü hak ettiğini düşünüyorum.

BAYİLERE VERİLEN CEZALARA YANSIDI

Niteliği itibariyle düzeltilebilecek fiillerin büyük çoğunluğu, bayileri, istasyonları ilgilendiriyor. Zaten denetimci kuruluşların yaptıkları ihtarların tamamı, istasyonlara. EPDK’nın ihtarlarının büyük çoğunluğu da Dağıtıcı ve Bayilik Lisansı sahiplerine. Dolayısıyla, yeni düzenlemenin sonuçları, son iki yılda bayilere verilen ceza miktarlarına da düşüş olarak yansımış durumda. Petrol ve LPG piyasalarında yıllara göre bayilere verilen idari para cezaları şöyle:

İHTAR KAPSAMI GENİŞLETİLDİ

28 Şubat 2019’da kanun değişikliğinin yapılmasının ardından, EPDK da 14 Mart 2019’da, ihtar kapsamına alınan, ‘Düzeltilme imkanı olan fiilleri’ açıkladı. Buna göre, petrol piyasasında 28, LPG piyasasında 18 fiil, ihtar kapsamına alındı. 20 Mayıs’ta yapılan EPDK Kurul toplantısında alınan kararla petrol piyasasında kapsam genişletildi ve 7 yeni fiil eklenerek, 35’e çıkarıldı. Petrol ve LPG piyasalarında ihtar kapsamında bulunan, düzeltme imkanı olan fiiller şöyle:

Sıra Sayısı	Fiil Adı	Lisans Türü
1	İstasyonda sorumlu müdür belgesine sahip sorumlu müdür çalıştırılmaması	Bayi
2	LPG dolumu/ikmali yapılan bir tesiste çalışanve ilgili SGK hizmet döküm listesinde yer alan kişilerden en az birinin LPG Yetkili İşletme Personeli Sertifikası olduğu halde söz konusu sertifika sahibi olmayan başka bir çalışanın dolum/ikmal yapması	Bayi Dağıtıcı Depolama
3	İlgili mevzuatlarda belirtilen sigorta yükümlülüğünün yerine getirilmemesi	Tümü
4	İstasyonda ve istasyonda bulunan ilan panosunda bayisi olunan dağıtıcı lisansı sahibinin marka ve logosuna, bayilik sahibinin adı veya unvanına yer verilmemesi	Bayi
5	İlan panosunda otogaz satış fiyatının ilan edilmemesi	Bayi
6	Fiyat ilan panosunda ilan edilen fiyatın üzerindeancak bağlı dağıtım şirketince fiil tarihi itibarıyla belirlenen tavan fiyatının altında fiyatla akaryakıt satışı yapılması	Bayi
7	Sözleşme bitim tarihinden itibaren bir ay içinde eski dağıtıcıya ait belirtilerin kaldırılmaması	Bayi
8	Promosyon yasağının ihlal edilmesi	Dağıtıcı Bayi
9	Otogaz istasyonlarında LPG tüpü satışı yapılması	Bayi
10	Sözleşme yapmadan kullanıcıya dökme LPG ikmali yapılması	Dağıtıcı
11	Kendi tescilli marka ve amblemini taşımayan sözleşmeli bayilerine LPG ikmali yapılması	Dağıtıcı
12	Otogaz istasyonlarına LPG ikmalinin kendi mülkiyeti veya tasarrufu altındaki tescilli markasını, unvanını ve amblemini taşıyan teknik düzenlemelere uygun araçlar ile yapılmaması	Dağıtıcı
13	Numune kabı bulundurulmaması	Dağıtıcı Depolama
14	Lisanslı tesisin Kurul izni olmaksızın kullandırılması	Bayi
15	Lisans sahiplerinin yükümlülükleri kapsamında Kuruma yapılacak bildirimlerin süresi içinde yapılmaması	Tümü
16	Yazılı olarak istenen bilgi ve belgelerin süresi içinde verilmemesi	Tümü
17	Tüketici şikâyetinin cevapsız bırakılması	Dağıtıcı
18	Lisans kapsamındaki tesis kapasiteleri ile İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatında belirtilen tank kapasitelerinin farklı olması.	Bayi Dağıtıcı

Sıra Sayısı	Fiil Adı	Lisans Türü
1	İlan panosunda yer alan akaryakıt türlerinin satışa hazır bulundurulması	Bayilik Lisansı
2	Fiyat ilanı yapılmadan akaryakıt satışı yapılması	Bayilik Lisansı
3	Fiyat ilan panosunda ilan edilen fiyatın üzerinde ancak bağlı dağıtım şirketince fiil tarihi itibarıyla belirlenen tavsiye fiyatının altında fiyatla akaryakıt satışı yapılması	Bayilik Lisansı
4	Otomasyon sistemine bağlı ancak vaziyet planında veya İş Yeri Açma ve Çalışma Ruhsatında bulunmayan tank/pompa bulunması	Bayilik Lisansı
5	Depolama faaliyetinde bulunan lisans sahibinin tanklarına ve ticaretine ilişkin verileri Kuruma sunmaması	Dağıtıcı, Depolama ve Rafineri Lisansı
6	Madeni Yağ üretim ve/veya satış faaliyetinde bulunan gerçek veya tüzel kişilerin, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre tanzim edecekleri mali belgelerde madeni yağın adı ve/veya 12 haneli GTİP numarasını belirtmemesi	Madeni Yağ Lisansı
7	Bayilik sözleşmesine ilişkin feshin süresi içerisinde Kuruma bildirilmemesi	Dağıtıcı Lisansı
8	Unvan değişikliğinin Kuruma süresi içerisinde bildirilmemesi	Tüm Lisans Türleri İçin
9	Yazılı olarak talep edilen bilgi-belgelerin süresi içerisinde hiç veya gereği gibi sunulmaması	Tüm Lisans Türleri İçin

10	Lisans sahibinin ortaklık yapısında, yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile temsil ve ilzama yetkili olanlarda değişiklik olmasına rağmen lisans sahibinin değişikliği süresi içinde Kuruma bildirmemesi	Tüm Lisans Türleri İçin
11	Lisansa kayıtlı bir bilginin değişmesi ve lisansa bilgi eklenmesinin veya lisanstan bilgi çıkarılmasının gerekmesi halinde, bu durumun vuku bulmasından veya lisans sahibi tarafından öğrenilmesinden itibaren süresi içerisinde Kuruma bildirilmemesi	Tüm Lisans Türleri İçin
12	Lisans sahibinin lisansına kayıtlı tescilli markasını veya bu markanın kullanım hakkını, tescil edilmiş yeni bir marka ile değiştirmek suretiyle lisans tadili yapmadan üçüncü şahıslara devretmesi	Dağıtıcı ve Madeni Yağ Lisansı
13	Dağıtıcının sözleşmeli bayisinde süresi içerisinde kurumsal kimlik çalışmalarını tamamlamaması	Dağıtıcı Lisansı
14	Lisans sahibinin akaryakıt istasyonundan sözleşmeli dağıtıcı firmasının kurumsal kimlik belirtileri dışında başka bir dağıtıcı firmaya ait kurumsal kimlik belirtilerini mevzuatta belirtilen süre içerisinde kaldırmaması	Bayilik Lisansı
15	Zorunlu sigorta yükümlülüğü kapsamında bulunan tesis ve/veya faaliyetlerin sigortalanmaması	Tüm Lisans Türleri İçin
16	Lisanslı tesisin Kurul izni olmaksızın kullandırılması	Bayilik Lisansı
17	Fiili tank kapasiteleri ile vaziyet planı veya İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatında belirtilen tank kapasitelerinin farklı olması	Bayilik Lisansı
18	Tesiste numune kabı bulundurulmaması	Dağıtıcı, Depolama, İşleme, Madeni yağ ve İhrakiye Teslim Lisans Türleri İçin
19	Tüketici şikayetinin cevapsız bırakılması	Dağıtıcı Lisansı
20	Pompa adasında, pompa adası bulunmuyorsa pompaların üzerinde dağıtıcı lisansı sahibine şikayete yönelik açıklamalar ve ücretsiz telefon numarasının yer aldığı levha ve/veya çıkartmanın asılmaması	Bayilik Lisansı
21	Mali belgelerde muhatabın lisans numarasının bulunmaması	Serbest kullanıcılar hariç olmak üzere tüm lisans sahipleri
22	Promosyon yasağına uyulmaması	Bayilik ve dağıtıcı lisansı
23	İstasyon fiyat panosunda bayiye ilişkin bilgilerin yer almaması	Bayilik Lisansı
24	Lisansına kayıtlı olmayan tanker veya sabit köy pompası ile tarımsal amaçlı akaryakıt satışı yapılması	Bayilik Lisansı
25	Enerji Piyasası Bildirim Yönetmeliği kapsamında Petrol Piyasasına ilişkin bildirimlerin süresi içerisinde yapılmaması	Tüm Lisans Türleri İçin
26	Uzaktan erişim sistemine ilişkin yükümlülüklerin yerine getirilmemesi	Dağıtıcı Lisansı
27	Bayisinin otomasyon sisteminde meydana gelen arızanın 10 gün içerisinde giderilmemesi	Dağıtıcı Lisansı
28	Lisans sahibinin aykırılık bildirimleri hariç olmak üzere istasyon otomasyon sistemine ilişkin verileri mevzuatta belirtilen süre içerisinde Kuruma sunmaması	Dağıtıcı Lisansı
29	Kurum’a sunulan web adresinden uzaktan erişimin sağlanamaması	Dağıtıcı Lisansı
30	Lisans sahibince verilen kullanıcı adı ve şifre ile uzaktan erişim sistemine giriş yapılamaması	Dağıtıcı Lisansı
31	Bayilerin akaryakıt hareketlerinin işlemin yapıldığı andan itibaren 3 gün içinde zaman damgası ile damgalanmaması	Dağıtıcı Lisansı
32	Uzaktan erişim sistemi ile ulaşılması gereken tank dolum hareket, pompa satış ve plaka bazlı satış bilgilerine ulaşılamaması, lisans sahibi tarafından sisteme girilen bilgilerde tanktaki azalma ile pompa satışlarının uyumsuz veya eksik olması	Dağıtıcı Lisansı
33	Uzaktan erişim sistemine ilişkin tabloların 1240 sayılı Kurul Kararında belirtilen koşullara uygun olarak oluşturulmaması ve mevzuatta belirlenen formatta dışarı aktarılamaması	Dağıtıcı Lisansı
34	Uzaktan erişimle oluşturulan tablolar arası çapraz kontrollerin yapılmayarak hatalı veriler oluşmasına sebebiyet verilmesi	Dağıtıcı Lisansı
35	1240 sayılı Kurul Kararında belirtilen Uzaktan Erişim Sisteminin Asgari Koşulları’na uyulmaması	Dağıtıcı Lisansı